- پیشگفتار 1
- مقدمه 3
- اشاره 6
- بخش اول: کلّیّات 6
- فصل اول: مباحث مقدّماتی 7
- اشاره 7
- ١. دوران زندگی رسول خدا (ص) 8
- اشاره 9
- ب) ظهور مدّعیان نبوّت 9
- ٢. گذری بر حوادث سال یازدهم 9
- الف) احیای مجدّد قبیله گرایی 9
- ج) درخواست جانشینی 10
- د) اعزام سپاه به موته 11
- ه) ماجرای قلم و کاغذ 13
- فصل دوم: تحلیلی بر ماجرای سقیفه 18
- اشاره 18
- ١. انتخاب سعدبن عباده 19
- داستان سقیفه 19
- ٢. ورود مهاجران به صحنه 20
- ٣. نزاع اصحاب 22
- 4. آخرین انتخاب 24
- 5. ابوبکر در مصاف با بنی هاشم 26
- 6. توطئه ابوسفیان 31
- اشاره 40
- بخش دوم: آغاز دوره خلافت 40
- اشاره 41
- فصل اول: خلافت ابوبکر 41
- ١. زندگینامه 42
- الف) عمربن خطّاب 43
- ٢. کارگزاران 43
- اشاره 43
- ب) خالدبن ولید 44
- ج) ابوعبیده جرّاح 44
- الف) اخذ بیعت از مردم و بنی هاشم 45
- ٣. مهمّ ترین وقایع 45
- ب) ماجرای فدک و شهادت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) 48
- ج) اعزام سپاه اسامه 50
- د) جنگ های رِدَّه 51
- ه) فتوحات 53
- 4. اقدامات 54
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ اول 56
- اشاره 60
- فصل دوم: خلافت عمربن خطّاب 60
- ١. زندگینامه 61
- ٢. کارگزاران 62
- ٣. مهم ترین وقایع 63
- الف) تأسیس نظام های حکومتی 64
- 4. اقدامات 64
- ج) جلوگیری از نقل حدیث 65
- ب) بدعت ها و نوآوری ها 65
- د) تشکیل شورای خلافت 66
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ دوم 68
- فصل سوم: خلافت عثمان 72
- اشاره 72
- ١. زندگینامه 73
- ٢. کارگزاران 74
- الف) ادامۀ فتوحات 75
- ب) گسترش فرهنگ اشرافی گری 75
- ٣. مهم ترین وقایع 75
- ج) شورش مخالفان 76
- 4. اقدامات 77
- الف) جمع آوری قرآن 77
- ب) تسلّط امویان بر جامعۀ اسلامی 78
- ج) بخشش اموال عمومی به بنی امیّه 79
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ سوم 80
- فصل چهارم: خلافت امیرالمؤمنین (ع) 84
- اشاره 84
- ١. زندگینامه 85
- ٢. کارگزاران 88
- الف) جنگ جمل 89
- ٣. مهم ترین وقایع 89
- ب) نبرد صفّین 92
- ج) واقعۀ نهروان 95
- د) غارتگری های معاویه 97
- الف) احیای سیرۀ نبوی 99
- 4. اقدامات 99
- ب) تلاش در جهت رفع تبعیض و بی عدالتی 100
- ج) گسترش فرهنگ تشیّع 101
- 5. تحلیلی بر عملکرد امیرمؤمنان علی (ع) 101
- فصل پنجم: خلافت امام حسن (ع) 106
- اشاره 106
- ١. زندگینامه 107
- الف) بیعت مردم با امام (ع) 108
- ٢. مهم ترین وقایع 108
- ب) نبرد با معاویه 109
- ج) ماجرای صلح 110
- ٣. تحلیلی بر عملکرد امام حسن (ع) 112
- بخش سوم: آغاز خلافت امویّان 117
- اشاره 117
- اشاره 118
- فصل اول: خلافت معاویه 118
- ١. زندگینامه 119
- ٢. کارگزاران 120
- الف) ادامۀ فتوحات 121
- ب) شهادت امام حسن (ع) 121
- ٣. مهم ترین وقایع 121
- د) شورش خوارج 122
- ج) شهادت حُجْربن عَدی 122
- الف) ترویج دشنام به آل علی (ع) و فشار بر شیعیان 123
- 4. اقدامات 123
- ب) جعل حدیث 124
- ج) موروثی کردن خلافت 124
- د) بدعت ها و نوآوری ها 127
- 5. تحلیلی بر عملکرد معاویه 128
- فصل دوم: خلافت یزیدبن معاویه 132
- اشاره 132
- ١. زندگینامه 133
- ٢. کارگزاران 135
- ب) شهادت امام حسین (ع) 136
- ٣. مهم ترین وقایع 136
- الف) اخذ بیعت از مردم 136
- ج) واقعۀ حره واقم 138
- 4. تحلیلی بر عملکرد یزید 139
- ه.) فتوحات و قیام خوارج 139
- د) حمله به مکه 139
- اشاره 143
- فصل سوم: انتقال خلافت به مروانیان 143
- اشاره 144
- ١. گذری بر تاریخ خلفای مروانی (64-١٣٢ ق) 144
- الف) مروان بن حکم 145
- ب) عبدالملک بن مروان 146
- ج) ولیدبن عبدالملک 147
- د) سلیمان بن عبدالملک 147
- ه.) عمربن عبدالعزیز 148
- و) یزیدبن عبدالملک 149
- ح) ولید بن یزید بن عبدالملک 150
- ز) هشام بن عبدالملک 150
- ط) یزید بن ولید بن عبدالملک معروف به «یزید ناقص» 151
- ک) مروان بن محمّد 152
- ی) ابراهیم بن ولید بن عبدالملک 152
- الف) جنبش توّابین 153
- ٢. مهم ترین وقایع 153
- ب) قیام مختار 155
- ج) شورش های پراکنده 158
- د) قیام های علوی 161
- فصل چهارم: علل و عوامل سقوط بنی امیّه 167
- اشاره 167
- ١. نزاع های خانوادگی 168
- ٢. مقابله با ارزش های اسلامی 169
- ٣. استبداد سیاسی و اقتصادی 170
- 4. حوادث خراسان 172
- 5. مبارزه شیعیان 173
- 6. شورش های پراکنده خوارج 174
- کتابنامه 178
پایۀ اقتدار حکومت مرکزیبنا نهاد و پس از تقسیم قلمرو خلافت، برای هر منطقه، امیری معیّن کرد. خلیفۀ دوم در امر انتخاب والی بسیار سختگیر بود؛ ازاین رو، والیان متعدّدی را عزل کرد و افراد جدیدی را جایگزین آنان ساخت. به صحابۀ برجسته و معروف نیز چندان توجّه نکرد و جز در مواردی اندک به آنان امارت نداد. او در مقابل اعتراض برخی از آنها، مانند اُبی بن کعب گفت که نمی خواهد اصحاب رسول خدا (ص) را به امور حکومتی آلوده کند. (1)
به هر حال، نام تعدادی از کارگزاران خلیفۀ دوم در مناطق مکه، یمن، عمّان، بصره، کوفه، یمامه، بحرین، شامات، مصر، صنعاء، جزیره و آذربایجان، عبارتند از: محرزبن حارثه، قنفذبن عمیر تیمی، نافع بن عبدالحارث خزاعی، خالدبن عاص مخزومی، عبدالله بن ابی ربیعه مخزومی، علاء حضرمی، قدامۀ بن مظعون، عثمان بن ابی العاص، ابوهریره، عیّاش بن ابی ثور، شریح بن عامر، عتبۀ بن غزوان، مغیرۀ بن شعبه، ابوموسی اشعری، سلمه بن سلامه انصاری، سعدبن ابی وقاص، عمّاربن یاسر، زیادبن لبید، یعلی بن منیه، جبیربن مطعم، سفیان عبدالله ثقفی، ابوعبیده جرّاح، معاذبن جبل، یزیدبن ابی سفیان، معاویۀ بن ابی سفیان، عمروبن عاص، عیّاض بن غنم، حبیب بن مسلمه فهری و عمیربن سعد انصاری. (2)
٣. مهم ترین وقایع
ادامۀ فتوحات:
عمر در طول ده سال خلافت خود، سیاست توسعۀ فتوحات را پی گرفت و به تصرّف سایر مناطق در شامات، عراق و ایران ادامه داد. مردم این مناطق نیز از سویی با ضعف حکومت مرکزی خود و مقاومت دلیرانۀ مسلمانان مواجه شدند و از سوی دیگر
1- الطبقات الکبری، ج 3، صص 2٨3 و 4٩٩.
2- تاریخ خلیفهبن خیاط، صص 11٠- 112؛ تاریخ الیعقوبی، ج 2، صص 161و162.