تاریخ اسلام از وفات پیامبر اکرم (ص) تا سقوط بنی امیه صفحه 79

به بنی امیّه واگذار کرد و آنان را به ویژه بر مناطق مهمّ اسلامی مسلط ساخت؛ از این رو برخی از فرمانداران را تغییر داد و حتّی مشاوران خود را از میان این طایفه برگزید. (1)

ج) بخشش اموال عمومی به بنی امیّه

گسترش دامنۀ فتوحات، به ویژه در دورۀ خلیفه سوم، ثروت هنگفتی را برای مسلمانان به ارمغان آورد و بر قدرت اقتصادی حکومت مرکزی افزود؛ امّا عثمان با این توجیه که عُمَر برای رضای خدا به بستگان خویش نداد و من به همین دلیل آن را در اختیار فامیل خود قرار می دهم، روش ناعادلانه ای را در پیش گرفت و سایر مسلمانان را از این اموال محروم ساخت. منابع به گوشه ای از بخشش های عثمان به بنی امیّه اشاره کرده اند؛ از جمله این که او فدک و تمام خمس به دست آمده از فتح آفریقا را به مروان بخشید. وی مهریۀ دویست هزار درهمی دو دخترش - عایشه و اُمّ ابان - را از بیت المال پرداخت واستفاده از چراگاه های مدینه را جز برای بنی امیّه ممنوع کرد. او تمامی حقّ خلیفه در غرب آفریقا را در اختیار عبدالله بن ابی سرح گذاشت و دویست هزار درهم به ابوسفیان، چهارصدهزار درهم به عبدالله بن خالد بن اسید و صدهزار درهم نیز به حکم بن ابی العاص بخشید. (2)

منابع گوناگون آورده اند که شخص خلیفه نیز از اموال فراوانی برخوردار بود. او هفت خانه در مدینه داشت و پس از مرگ خود، مبلغ سی میلیون و پانصدهزار درهم، صدوپنجاه هزار دینار، هزار شتر و املاکی در خیبر، حنین، وادی القری و برادیس به ارزش دویست هزار دینار به ارث گذارد. (3)

1- تاریخ المدینه المنوره، ج 3، صص 1٠٩4 و 1٠٩٩ و ج 4، ص 115٧؛ مروج الذهب، ج 1، صص 3٠5 - 3٠٨؛ انساب الاشراف، ج 5، ص 512.
2- الطبقات الکبری، ج 3، ص 64؛ تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 1٧3؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 1، صص 1٩٨، 26٩، 33٠ و 33٩؛ المعارف، ابن قتیبه، ص 1٩5؛ تاریخ الامم و الملوک، ج 3، ص 3٨5؛ انساب الاشراف، ج 5، ص 512.
3- الطبقات الکبری، ج 3، صص ٧6 و ٧٧؛ مروج الذهب، ج 1، ص 3٠5؛ الامامه و السّیاسه، ج 1، ص5٠.