- پیشگفتار 1
- مقدمه 3
- اشاره 6
- بخش اول: کلّیّات 6
- اشاره 7
- فصل اول: مباحث مقدّماتی 7
- ١. دوران زندگی رسول خدا (ص) 8
- ٢. گذری بر حوادث سال یازدهم 9
- اشاره 9
- الف) احیای مجدّد قبیله گرایی 9
- ب) ظهور مدّعیان نبوّت 9
- ج) درخواست جانشینی 10
- د) اعزام سپاه به موته 11
- ه) ماجرای قلم و کاغذ 13
- اشاره 18
- فصل دوم: تحلیلی بر ماجرای سقیفه 18
- ١. انتخاب سعدبن عباده 19
- داستان سقیفه 19
- ٢. ورود مهاجران به صحنه 20
- ٣. نزاع اصحاب 22
- 4. آخرین انتخاب 24
- 5. ابوبکر در مصاف با بنی هاشم 26
- 6. توطئه ابوسفیان 31
- بخش دوم: آغاز دوره خلافت 40
- اشاره 40
- فصل اول: خلافت ابوبکر 41
- اشاره 41
- ١. زندگینامه 42
- ٢. کارگزاران 43
- الف) عمربن خطّاب 43
- اشاره 43
- ج) ابوعبیده جرّاح 44
- ب) خالدبن ولید 44
- الف) اخذ بیعت از مردم و بنی هاشم 45
- ٣. مهمّ ترین وقایع 45
- ب) ماجرای فدک و شهادت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) 48
- ج) اعزام سپاه اسامه 50
- د) جنگ های رِدَّه 51
- ه) فتوحات 53
- 4. اقدامات 54
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ اول 56
- فصل دوم: خلافت عمربن خطّاب 60
- اشاره 60
- ١. زندگینامه 61
- ٢. کارگزاران 62
- ٣. مهم ترین وقایع 63
- 4. اقدامات 64
- الف) تأسیس نظام های حکومتی 64
- ج) جلوگیری از نقل حدیث 65
- ب) بدعت ها و نوآوری ها 65
- د) تشکیل شورای خلافت 66
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ دوم 68
- اشاره 72
- فصل سوم: خلافت عثمان 72
- ١. زندگینامه 73
- ٢. کارگزاران 74
- ب) گسترش فرهنگ اشرافی گری 75
- ٣. مهم ترین وقایع 75
- الف) ادامۀ فتوحات 75
- ج) شورش مخالفان 76
- 4. اقدامات 77
- الف) جمع آوری قرآن 77
- ب) تسلّط امویان بر جامعۀ اسلامی 78
- ج) بخشش اموال عمومی به بنی امیّه 79
- 5. تحلیلی بر عملکرد خلیفۀ سوم 80
- فصل چهارم: خلافت امیرالمؤمنین (ع) 84
- اشاره 84
- ١. زندگینامه 85
- ٢. کارگزاران 88
- الف) جنگ جمل 89
- ٣. مهم ترین وقایع 89
- ب) نبرد صفّین 92
- ج) واقعۀ نهروان 95
- د) غارتگری های معاویه 97
- الف) احیای سیرۀ نبوی 99
- 4. اقدامات 99
- ب) تلاش در جهت رفع تبعیض و بی عدالتی 100
- ج) گسترش فرهنگ تشیّع 101
- 5. تحلیلی بر عملکرد امیرمؤمنان علی (ع) 101
- اشاره 106
- فصل پنجم: خلافت امام حسن (ع) 106
- ١. زندگینامه 107
- الف) بیعت مردم با امام (ع) 108
- ٢. مهم ترین وقایع 108
- ب) نبرد با معاویه 109
- ج) ماجرای صلح 110
- ٣. تحلیلی بر عملکرد امام حسن (ع) 112
- اشاره 117
- بخش سوم: آغاز خلافت امویّان 117
- اشاره 118
- فصل اول: خلافت معاویه 118
- ١. زندگینامه 119
- ٢. کارگزاران 120
- ٣. مهم ترین وقایع 121
- ب) شهادت امام حسن (ع) 121
- الف) ادامۀ فتوحات 121
- ج) شهادت حُجْربن عَدی 122
- د) شورش خوارج 122
- الف) ترویج دشنام به آل علی (ع) و فشار بر شیعیان 123
- 4. اقدامات 123
- ب) جعل حدیث 124
- ج) موروثی کردن خلافت 124
- د) بدعت ها و نوآوری ها 127
- 5. تحلیلی بر عملکرد معاویه 128
- فصل دوم: خلافت یزیدبن معاویه 132
- اشاره 132
- ١. زندگینامه 133
- ٢. کارگزاران 135
- ٣. مهم ترین وقایع 136
- الف) اخذ بیعت از مردم 136
- ب) شهادت امام حسین (ع) 136
- ج) واقعۀ حره واقم 138
- د) حمله به مکه 139
- 4. تحلیلی بر عملکرد یزید 139
- ه.) فتوحات و قیام خوارج 139
- اشاره 143
- فصل سوم: انتقال خلافت به مروانیان 143
- اشاره 144
- ١. گذری بر تاریخ خلفای مروانی (64-١٣٢ ق) 144
- الف) مروان بن حکم 145
- ب) عبدالملک بن مروان 146
- د) سلیمان بن عبدالملک 147
- ج) ولیدبن عبدالملک 147
- ه.) عمربن عبدالعزیز 148
- و) یزیدبن عبدالملک 149
- ز) هشام بن عبدالملک 150
- ح) ولید بن یزید بن عبدالملک 150
- ط) یزید بن ولید بن عبدالملک معروف به «یزید ناقص» 151
- ک) مروان بن محمّد 152
- ی) ابراهیم بن ولید بن عبدالملک 152
- الف) جنبش توّابین 153
- ٢. مهم ترین وقایع 153
- ب) قیام مختار 155
- ج) شورش های پراکنده 158
- د) قیام های علوی 161
- اشاره 167
- فصل چهارم: علل و عوامل سقوط بنی امیّه 167
- ١. نزاع های خانوادگی 168
- ٢. مقابله با ارزش های اسلامی 169
- ٣. استبداد سیاسی و اقتصادی 170
- 4. حوادث خراسان 172
- 5. مبارزه شیعیان 173
- 6. شورش های پراکنده خوارج 174
- کتابنامه 178
جمله: ابوقتاده انصاری، قثم بن عبّاس، عبیدالله بن عبّاس، ابوایّوب انصاری، محمّدبن ابی حذیفه، قیس بن سعد بن عباده، محمّدبن ابی بکر، عثمان بن حنیف انصاری، قرظۀ بنکعب انصاری، ابومسعود بدری، هانی بن هوذۀ نخعی، خلیدبن قره تمیمی، عبدالرحمان بن جرو طائی، ربعی بن کأس عنبری، حارث بن مره عبدی، عمربن ابی سلمه، قدامۀ بن عجلان، نعمان بن عجلان، جاریۀ بن قدامه و مالک اشتر را به شهرهای مدینه، مصر، بصره، کوفه، خراسان، سجستان، سند، بحران، یمن و جزیره فرستاد. همچنین کسانی مانند عبدالله بن عبّاس، ضحّاک بن عبدالله هلالی، محمّد بن زید بن خلیده شیبانی و شریح را بر امر قضاوت بصره و کوفه منصوب کرد. اصبغ بن نباته، معقل بن قیس ریاحی و مالک بن حبیب یربوعی را هم بر سپاه ویژه و پلیس گمارد. سعیدبن نمران همدانی، عبیدالله بن ابی رافع و قنبر نیز کاتب و خادم آن حضرت بودند. (1)
٣. مهم ترین وقایع
الف) جنگ جمل
پس از کشته شدن عثمان، مردم در مسجد اجتماع کردند و دربارۀ تعیین خلیفۀ بعدی، به مشورت پرداختند. ابتدا طلحه طی سخنانی، رفتار عثمان را عامل قتل او خواند. سپس زبیر پیشنهاد کرد که مردم با علی (ع) بیعت کنند. آن گاه همگی نزد حضرت آمدند و گفتند باید امیری داشته باشیم و تو از همه سزاوارتری. امام (ع) ابتدا به سخن آنان توجّهی نکرد و حقّ انتخاب خلیفه را از آن اهل شورا و اهل بدر دانست؛ امّا وقتی با اصرار مردم و نزدیکان مواجه شد، منصب خلافت را پذیرفت. پس از آن به مسجد رفت و اصحاب رسول خدا (ص) مانند طلحه، زبیر، سعدبن ابی وقاص، عمّاربن یاسر، ابوایّوب انصاری، خزیمۀ بن ثابت و همۀ آنان که در مدینه بودند، با حضرت بیعت کردند. (2)
1- تاریخ خلیفهبن خیاط، ص 152؛ الکامل فی التّاریخ، ج 3، ص3٧٧.
2- الامامه و السّیاسه، ج 1، صص 46 و 4٧؛ الطبقات الکبری، ج 3، ص 31؛ المعارف، ابن قتیبه، ص 2٠٨.