تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 103

شأن نزول

داستان نزول این آیه این گونه حکایت شده که پس از ادّعای «بنی اسد» در مورد ایمان آوردن و نزول آیه در مورد اینکه آنان مسلمانند و هنوز مؤمن واقعی نشده اند، گروهی از اعربها خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسیدند و سوگند یاد کردند که واقعاً مؤمن شده اند. این آیه بدین سبب فرود آمد و به آنان اخطار کرد که خدا همه چیز را می داند. (1)

نکته ها و اشاره ها

1. این آیه به مدّعیان دینداری و ایمان گوشزد می کند که مسئله «ایمان» و دینداری، امری قلبی است و خدا از هر کس بیشتر از آن آگاهی دارد؛ پس در این مورد ادّعای دروغین، بیهوده است؛

2. علم دو نوع است: حصولی و حضوری. علم حصولی، حاصل گردآوری و انعکاس صورت چیزها در ذهن است. این نوع از علم، خطاپذیر و محدود است؛

ولی در علم حضوری، خودِ معلوم نزد عالِم حاضر می شود؛ مثل علم ما به گرسنگی خودمان، و علم ما به صورتهای ذهنی خویشتن. در این علم، خطا راه ندارد؛ چرا که خود معلوم نزد فرد آگاه حاضر است و واسطه به نام صورت ذهنی در کار نیست تا خطا صورت گیرد:

علم خدا از نوع دوّم است؛ پس همه هستی - اعم از آسمانها و زمین و تمام موجودات - نزد خدا حاضر است و چیزی از او مخفی نمی باشد و در علم خود خطا نمی کند. او در همه جا حاضر و از رگ قلب به ما نزدیک تر است و راستگویان را از دروغگویان تشخیص می دهد.

آموزه ها و پیامها

1. خدا آگاه است؛ پس در حضور او، بی دلیل ادّعای دینداری نکنید: [ ...أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِینِکُمْ... ]؛