- پیشگفتار 1
- بخش اول هدف: اشاره ای به تفسیر و منابع و روشهای آن 7
- اشاره 7
- اشاره ای به تاریخچه تفسیر 9
- تعریف تفسیر 9
- اشاره 9
- تفسیر و تفاسیر 9
- اشاره 11
- روشها و گرایشهای تفسیری 11
- نکته ها 11
- اشاره 13
- بخش دوم هدف: آشنایی با سیمای سوره حمد و ترجمه و تفسیر آن 13
- سیمای سوره حمد (پرسشگری عاشقانه و امدادخواهی روشنگرانه) 14
- اشاره 14
- ویژگی خاصّ سوره حمد 15
- اشاره ای به مطالب سوره حمد 15
- اهداف سوره حمد 15
- واژه شناسی 16
- توضیح 16
- مقدمه 16
- یاد مهر دوست 16
- نکته ها و اشاره ها 17
- نکته های ادبی 17
- آموزه ها و پیامها 19
- مقدّمه 20
- پرسشگری عاشقانه 20
- توضیح 20
- واژه شناسی 20
- نکته های ادبی 21
- نکته ها و اشاره ها 21
- آموزه ها و پیامها 23
- نکته ها و اشاره ها 24
- واژه شناسی و نکته های ادبی 24
- مقدّمه 24
- توضیح 24
- بازهم یاد مهر دوست 24
- آموزه ها و پیامها 25
- مقدّمه 26
- یادی از رستاخیز 26
- واژهشناسی 26
- توضیح 26
- نکته ها و اشاره ها 27
- آموزه ها و پیامها 28
- مقدّمه 29
- توحید عبادی و افعالی 29
- توضیح 29
- واژه شناسی 29
- نکته های ادبی 30
- نکته ها و اشاره ها 30
- آموزه ها و پیامها 31
- هدایت طلبی 32
- مقدّمه 32
- توضیح 32
- واژه شناسی 32
- نکته های ادبی 33
- نکته ها و اشاره ها 33
- آموزه ها و پیامها 34
- سه خط اساسی در زندگی بشر 35
- واژه شناسی 35
- توضیح 35
- مقدّمه 35
- نکته ها و اشاره ها 36
- آموزه ها و پیامها 37
- بخش سوم: ترجمه و تفسیر سوره حجرات 41
- اشاره 41
- سیمای سوره حجرات راه کارهای حفظ شخصیّت و برادری و برابری 42
- کلّیّات 42
- اشاره 42
- نام گذاری 42
- اهداف سوره حجرات 43
- به مطالب مهمّ سوره حجرات 43
- ویژگی سوره 43
- مقدّمه 45
- ادب در برابر رهبر اسلام 45
- توضیح 45
- نکته های ادبی 46
- شأن نزول 46
- واژه شناسی 46
- نکته ها و اشاره ها 47
- مقدّمه 49
- آموزه ها و پیامها 49
- شأن نزول 50
- توضیح 50
- واژه شناسی 51
- نکته ها و اشاره ها 52
- آموزه ها و پیامها 53
- واژه شناسی 54
- مقدّمه 54
- توضیح 54
- نکته ها و اشاره ها 55
- نکته های ادبی 55
- مقدّمه 56
- آموزه ها و پیامها 56
- توضیح 56
- شأن نزول 57
- واژه شناسی 57
- نکته ها و اشاره ها 58
- آموزه ها و پیامها 59
- مقدّمه 60
- راهکار برخورد با اخبار مشکوک ایمان دوستی و ناپسندی کفر 60
- توضیح 60
- واژه شناسی 61
- شأن نزول 61
- نکته ها و اشاره ها 62
- آموزه ها و پیامها 63
- مقدّمه 64
- توضیح 64
- واژه شناسی 65
- نکته ها و اشاره ها 66
- آموزه ها و پیامها 68
- مقدّمه 69
- توضیح 69
- راهکار اصلاح اختلافات اجتماعی اعلام برادری مؤمنان 69
- واژه شناسی 70
- شأن نزول 70
- نکته ها و اشارهها 71
- مقدّمه 73
- آموزه ها و پیامها 73
- نکته های ادبی 74
- واژه شناسی 74
- توضیح 74
- نکته ها و اشاره ها 75
- آموزه ها و پیامها 77
- راهکارهای حفظ شخصیت افراد اجتماع عوامل اختلافات اجتماعی و آداب معاشرت صحیح 78
- مقدّمه 78
- توضیح 78
- شأن نزول 79
- نکته ها و اشاره ها 80
- واژه شناسی 80
- آموزه ها و پیامها 82
- توضیح 83
- مقدّمه 83
- شأن نزول 84
- نکته ها و اشاره ها 85
- واژه شناسی 85
- آموزه ها و پیامها 89
- مقدّمه 90
- نظام برابری و معیارهای برتری افراد معنای ایمان و اسلام و تفاوت آنها 90
- توضیح 90
- شأن نزول 91
- واژه شناسی 91
- نکته ها و اشاره ها 92
- آموزه ها و پیامها 94
- توضیح 95
- مقدّمه 95
- واژه شناسی 96
- شأن نزول 96
- نکته ها و اشاره ها 97
- آموزه ها و پیامها 98
- نشانه های مؤمنان راستین علم بی کران الاهی 99
- توضیح 99
- مقدّمه 99
- واژه شناسی 100
- نکته ها و اشاره ها 100
- مقدّمه 102
- توضیح 102
- آموزه ها و پیامها 102
- آموزه ها و پیامها 103
- نکته ها و اشاره ها 103
- مقدّمه 104
- واژه شناسی 104
- توضیح 104
- نکته ها و اشاره ها 105
- نکته ها و اشاره ها 106
- مقدّمه 106
- توضیح 106
- آموزه ها و پیامها 106
- آموزه ها و پیامها 107
- اشاره 112
- بخش چهارم: ترجمه و تفسیر سوره جمعه 112
- اهداف سوره جمعه 113
- اشاره 113
- کلّیّات 113
- سیمای سوره جمعه اهداف پیامبران و وظایف اجتماعی مسلمانان 113
- مطالب سوره جمعه 114
- توضیح 115
- ترجمه و تفسیر سوره جمعه 115
- مقدّمه 115
- واژه شناسی 116
- نکته ها و اشاره ها 116
- مقدّمه 118
- توضیح 119
- واژه شناسی 120
- نکته ها و اشاره ها 120
- آموزه ها و پیامها 122
- روحیه های قوم یهود قانون عمومی مرگ و عوامل ترس از آن 123
- مقدّمه 123
- توضیح 123
- واژه شناسی 124
- نکته ها و اشاره ها 124
- مقدّمه 127
- آموزه ها و پیامها 127
- توضیح 128
- واژه شناسی 128
- نکته ها و اشاره ها 129
- آموزه ها و پیامها 131
- توضیح 132
- آداب نماز جمعه و وظایف اجتماعی مسلمانان 132
- مقدّمه 132
- واژه شناسی 133
- نکته ها و اشاره ها 134
- مقدّمه 137
- آموزه ها و پیامها 137
- توضیح 138
- شأن نزول 138
- واژه شناسی 138
- نکته ها و اشاره ها 139
- آموزه ها و پیامها 140
- اشاره 144
- بخش پنجم: ترجمه و تفسیر سوره توحید 144
- کلّیّات 145
- سیمای سوره توحید 145
- فضیلت 145
- اشاره 145
- هدف سوره 146
- مطالب فرعی 146
- توضیح 146
- تفسیر و ترجمه سوره توحید 146
- شأن نزول 147
- واژه شناسی 147
- نکته ها و اشاره ها 148
- آموزه ها و پیامها 152
- بخش ششم: ترجمه و تفسیر سوره قدر 155
- اشاره 155
- فضیلت 156
- اشاره 156
- سیمای سوره قدر 156
- کلّیّات 156
- اهداف سوره قدر 157
- مطالب فرعی 157
- توضیح 158
- تفسیر و ترجمه سوره قدر 158
- مقدّمه 158
- واژه شناسی 159
- نکته ها و اشاره ها 160
- آموزه ها و پیامها 165
- بخش هفتم: ترجمه و تفسیر سوره کوثر 168
- اشاره 168
- فضیلت 169
- سیمای سوره کوثر 169
- کلّیّات 169
- اشاره 169
- ویژگیها 170
- مطالب فرعی 170
- اهداف سوره 170
- شأن نزول 171
- مقدّمه 171
- ترجمه و تفسیر سوره کوثر 171
- توضیح 172
- واژه شناسی 172
- نکته ها و اشاره ها 172
- آموزه ها و پیامها 175
- کتابنامه 178
2
روشها و گرایشهای تفسیری
اشاره
در میان مفسّران روشهای تفسیری متعدّدی پیدا شد؛ از جمله روش تفسیر قرآن به قرآن، عقلی، روایی، علمی، اشاری (باطنی، صوفی و شهودی) و نیز روش تفسیر به رأی که ممنوع و حرام است؛ (1) همان طور که در جهان تفسیر گرایشهای اجتماعی، فقهی، کلامی، فلسفی، ادبی و... به وجود آمد. (2)
این روشها گاهی به صورت تفسیر ترتیبی (از اوّل هر سوره تا پایان آن) و گاهی به صورت تفسیر موضوعی به انجام رسیده است؛ البتّه توضیح تاریخ تفسیر و بیان روشها و گرایشها از اهداف و حوصله این نوشتار خارج است؛ از این رو به بیان چند نکته بسنده می کنیم.
نکته ها
الف) تفسیر قرآن، دانش شریف و مهمّی است. همان طور که قرآن ثقل اکبر است، دانش تفسیر و علوم قرآن نیز با عظمت بوده و امروزه به صورت یک رشته مستقل در علوم اسلامی پی گیری می شود؛ هر چند که دانش تفسیر مقدّمه دانشهای دیگر همچون فقه، کلام اسلامی و... نیز به شمار می آید؛
1- (1) . ر. ک: درسنامه روشها و گرایشهای تفسیری، از نگارنده؛ مؤدّب، روشهای تفسیر قرآن؛علوی مهر، روشها و گرایشهای تفسیری
2- (2) . همان