تفسیر مقدماتی قرآن کریم صفحه 17

2. اسم: واژه «اسم» در اصل به معنای بلندی یا علامت است. (1) و به «نام» هر چیزی «اسم» گویند؛ چون علامت اوست و پس از نام گذاری از مرحله پنهانی بیرون می آید و بروز و ارتفاع پیدا می کند؛

3. الرّحمن: از ریشه رحمت، به معنای رحمت گسترده و زیاد است؛

4. الرحیم: از ریشه رحمت، به معنای رحمت بادوام است. (2)

نکته های ادبی

1. متعلَّق «بسم اللّه» ابتدیُ یا استعینُ است و بر اساس آن معنا تغییر می کند: شروع می کنم به نام خدا... - کمک می جویم از نام خدا...؛

2. «الرّحمن» صیغه مبالغه و «الرّحیم» صفت مشبّهه است.

نکته ها و اشاره ها

1. در بین مردم جهان مرسوم است که هر کار مهم و پرارزشی را با نام بزرگی یا چیزی که دوست دارند، آغاز می کنند. سوره های قرآن کریم نیز، با نام خدا آغاز می شود که موجودی پایدار و جاویدان است؛

2. در حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می خوانیم: «هر کار مهمّی که بدون نام خدا شروع شود، نافرجام است»؛ (3)

3. همه سوره های قرآن با «بسم اللّه» آغاز می شود و این قسمت جزو قرآن

1- (1) . برخی معتقدند ریشه اسم، «سمو» یا «وسم» است؛ ولی محقّقان آن را ناقص واوی می دانند، نه مثال واوی؛ چرا که جمع اسم، اسما و تصغیر آن سمّی و سمّیه است (تفسیر نمونه، ج1، ص20)
2- (2) . مشهور آن است که «رحمن» صیغه مبالغه و «رحیم» صفت مشبّهه است؛ ولی برخی نیز معتقدند که رحیم صیغه مبالغه است (ر. ک: صرف ساده، ص140)
3- (3) . «کل أمر ذی بال لم یذکر فیه اسم اللّه فهو ابتر». بحارالانوار، ج16، ص58