- پیشگفتار 1
- بخش اول هدف: اشاره ای به تفسیر و منابع و روشهای آن 7
- اشاره 7
- تعریف تفسیر 9
- اشاره 9
- اشاره ای به تاریخچه تفسیر 9
- تفسیر و تفاسیر 9
- روشها و گرایشهای تفسیری 11
- نکته ها 11
- اشاره 11
- بخش دوم هدف: آشنایی با سیمای سوره حمد و ترجمه و تفسیر آن 13
- اشاره 13
- سیمای سوره حمد (پرسشگری عاشقانه و امدادخواهی روشنگرانه) 14
- اشاره 14
- ویژگی خاصّ سوره حمد 15
- اشاره ای به مطالب سوره حمد 15
- اهداف سوره حمد 15
- واژه شناسی 16
- مقدمه 16
- توضیح 16
- یاد مهر دوست 16
- نکته های ادبی 17
- نکته ها و اشاره ها 17
- آموزه ها و پیامها 19
- مقدّمه 20
- پرسشگری عاشقانه 20
- توضیح 20
- واژه شناسی 20
- نکته های ادبی 21
- نکته ها و اشاره ها 21
- آموزه ها و پیامها 23
- نکته ها و اشاره ها 24
- واژه شناسی و نکته های ادبی 24
- بازهم یاد مهر دوست 24
- مقدّمه 24
- توضیح 24
- آموزه ها و پیامها 25
- مقدّمه 26
- یادی از رستاخیز 26
- واژهشناسی 26
- توضیح 26
- نکته ها و اشاره ها 27
- آموزه ها و پیامها 28
- توحید عبادی و افعالی 29
- مقدّمه 29
- توضیح 29
- واژه شناسی 29
- نکته های ادبی 30
- نکته ها و اشاره ها 30
- آموزه ها و پیامها 31
- هدایت طلبی 32
- مقدّمه 32
- توضیح 32
- واژه شناسی 32
- نکته های ادبی 33
- نکته ها و اشاره ها 33
- آموزه ها و پیامها 34
- سه خط اساسی در زندگی بشر 35
- واژه شناسی 35
- توضیح 35
- مقدّمه 35
- نکته ها و اشاره ها 36
- آموزه ها و پیامها 37
- بخش سوم: ترجمه و تفسیر سوره حجرات 41
- اشاره 41
- سیمای سوره حجرات راه کارهای حفظ شخصیّت و برادری و برابری 42
- اشاره 42
- کلّیّات 42
- نام گذاری 42
- اهداف سوره حجرات 43
- ویژگی سوره 43
- به مطالب مهمّ سوره حجرات 43
- ادب در برابر رهبر اسلام 45
- مقدّمه 45
- توضیح 45
- شأن نزول 46
- واژه شناسی 46
- نکته های ادبی 46
- نکته ها و اشاره ها 47
- مقدّمه 49
- آموزه ها و پیامها 49
- توضیح 50
- شأن نزول 50
- واژه شناسی 51
- نکته ها و اشاره ها 52
- آموزه ها و پیامها 53
- واژه شناسی 54
- توضیح 54
- مقدّمه 54
- نکته ها و اشاره ها 55
- نکته های ادبی 55
- آموزه ها و پیامها 56
- مقدّمه 56
- توضیح 56
- شأن نزول 57
- واژه شناسی 57
- نکته ها و اشاره ها 58
- آموزه ها و پیامها 59
- مقدّمه 60
- راهکار برخورد با اخبار مشکوک ایمان دوستی و ناپسندی کفر 60
- توضیح 60
- واژه شناسی 61
- شأن نزول 61
- نکته ها و اشاره ها 62
- آموزه ها و پیامها 63
- توضیح 64
- مقدّمه 64
- واژه شناسی 65
- نکته ها و اشاره ها 66
- آموزه ها و پیامها 68
- مقدّمه 69
- توضیح 69
- راهکار اصلاح اختلافات اجتماعی اعلام برادری مؤمنان 69
- واژه شناسی 70
- شأن نزول 70
- نکته ها و اشارهها 71
- مقدّمه 73
- آموزه ها و پیامها 73
- واژه شناسی 74
- توضیح 74
- نکته های ادبی 74
- نکته ها و اشاره ها 75
- آموزه ها و پیامها 77
- راهکارهای حفظ شخصیت افراد اجتماع عوامل اختلافات اجتماعی و آداب معاشرت صحیح 78
- مقدّمه 78
- توضیح 78
- شأن نزول 79
- نکته ها و اشاره ها 80
- واژه شناسی 80
- آموزه ها و پیامها 82
- توضیح 83
- مقدّمه 83
- شأن نزول 84
- واژه شناسی 85
- نکته ها و اشاره ها 85
- آموزه ها و پیامها 89
- مقدّمه 90
- نظام برابری و معیارهای برتری افراد معنای ایمان و اسلام و تفاوت آنها 90
- توضیح 90
- شأن نزول 91
- واژه شناسی 91
- نکته ها و اشاره ها 92
- آموزه ها و پیامها 94
- توضیح 95
- مقدّمه 95
- واژه شناسی 96
- شأن نزول 96
- نکته ها و اشاره ها 97
- آموزه ها و پیامها 98
- مقدّمه 99
- توضیح 99
- نشانه های مؤمنان راستین علم بی کران الاهی 99
- نکته ها و اشاره ها 100
- واژه شناسی 100
- مقدّمه 102
- توضیح 102
- آموزه ها و پیامها 102
- آموزه ها و پیامها 103
- نکته ها و اشاره ها 103
- مقدّمه 104
- واژه شناسی 104
- توضیح 104
- نکته ها و اشاره ها 105
- مقدّمه 106
- نکته ها و اشاره ها 106
- توضیح 106
- آموزه ها و پیامها 106
- آموزه ها و پیامها 107
- اشاره 112
- بخش چهارم: ترجمه و تفسیر سوره جمعه 112
- اشاره 113
- اهداف سوره جمعه 113
- کلّیّات 113
- سیمای سوره جمعه اهداف پیامبران و وظایف اجتماعی مسلمانان 113
- مطالب سوره جمعه 114
- ترجمه و تفسیر سوره جمعه 115
- مقدّمه 115
- توضیح 115
- نکته ها و اشاره ها 116
- واژه شناسی 116
- مقدّمه 118
- توضیح 119
- واژه شناسی 120
- نکته ها و اشاره ها 120
- آموزه ها و پیامها 122
- روحیه های قوم یهود قانون عمومی مرگ و عوامل ترس از آن 123
- مقدّمه 123
- توضیح 123
- نکته ها و اشاره ها 124
- واژه شناسی 124
- آموزه ها و پیامها 127
- مقدّمه 127
- توضیح 128
- واژه شناسی 128
- نکته ها و اشاره ها 129
- آموزه ها و پیامها 131
- توضیح 132
- آداب نماز جمعه و وظایف اجتماعی مسلمانان 132
- مقدّمه 132
- واژه شناسی 133
- نکته ها و اشاره ها 134
- مقدّمه 137
- آموزه ها و پیامها 137
- شأن نزول 138
- توضیح 138
- واژه شناسی 138
- نکته ها و اشاره ها 139
- آموزه ها و پیامها 140
- بخش پنجم: ترجمه و تفسیر سوره توحید 144
- اشاره 144
- فضیلت 145
- سیمای سوره توحید 145
- اشاره 145
- کلّیّات 145
- مطالب فرعی 146
- توضیح 146
- هدف سوره 146
- تفسیر و ترجمه سوره توحید 146
- واژه شناسی 147
- شأن نزول 147
- نکته ها و اشاره ها 148
- آموزه ها و پیامها 152
- بخش ششم: ترجمه و تفسیر سوره قدر 155
- اشاره 155
- سیمای سوره قدر 156
- فضیلت 156
- اشاره 156
- کلّیّات 156
- مطالب فرعی 157
- اهداف سوره قدر 157
- تفسیر و ترجمه سوره قدر 158
- توضیح 158
- مقدّمه 158
- واژه شناسی 159
- نکته ها و اشاره ها 160
- آموزه ها و پیامها 165
- اشاره 168
- بخش هفتم: ترجمه و تفسیر سوره کوثر 168
- فضیلت 169
- اشاره 169
- سیمای سوره کوثر 169
- کلّیّات 169
- اهداف سوره 170
- مطالب فرعی 170
- ویژگیها 170
- مقدّمه 171
- ترجمه و تفسیر سوره کوثر 171
- شأن نزول 171
- واژه شناسی 172
- نکته ها و اشاره ها 172
- توضیح 172
- آموزه ها و پیامها 175
- کتابنامه 178
خانه ها) بلند صدا می زنند، اکثرشان تعقّل نمی کنند». در آیه بعد مطلب را تکمیل می کند و می فرماید: «اگر آن افراد (بی ادب) صبر می کردند تا تو به سوی آنان درآیی، برایشان بهتر بود (چون این کار نشان دهنده ادب و باعث پاداش برای آنان بود.)»
و در پایان آیه یادآور می شود: «خدا بسیار آمرزنده و مهرورز است.»
شأن نزول
داستان نزول این آیه این گونه حکایت شده: گروهی از طایفه «بنی تمیم» و اشراف آنان وارد مدینه و مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله شدند و با صدای بلند رسول خدا صلی الله علیه و آله را از پشت اتاقها (و خانه) او صدا زدند و گفتند: «ای محمّد! بیرون بیا». هنگامی که حضرت بیرون آمد، گفتند: آمده ایم تا افتخارات خود را با تورودر رو بیان کنیم و به مباهات در شعر و سخنرانی بپردازیم.
آنان با سخنران و شاعر مسلمانان مقابله کردند و شکست خوردند؛ ولی پیامبر صلی الله علیه و آله با اخلاق نیکویی با آنان برخورد کرد و به آنها هدیه داد و همین رفتار نیکو سبب شد که مسلمان شوند. آیه فوق بدین مناسبت فرود آمد و بی خردان (بنی تمیم) را به سبب بی ادبی به پیامبر صلی الله علیه و آله نکوهش کرد. (1)
واژه شناسی
1. حجرات: این واژه در اصل، از مادّه «حَجر» به معنای منع است. به اتاقها حُجُرات گفته می شود؛ چرا که مانع ورود دیگران می شود. در اینجا اشاره به اتاقهای پیامبر صلی الله علیه و آله است که که در جوار مسجد او قرار داشته و محل زندگی ایشان بوده است؛
2. عقل: در اصل به معنای «منع کردن و خودداری نمودن» است و به دو معنا به
1- (1) . تفسیر نمونه، ج22، ص134 این شأن نزول را برای آیه دوم سوره حجرات ذکر می کند؛ امّا شأن نزول فوق با ظاهر آیه فوق سازگارتر است