- پیشگفتار 1
- بخش اول هدف: اشاره ای به تفسیر و منابع و روشهای آن 7
- اشاره 7
- تعریف تفسیر 9
- اشاره 9
- اشاره ای به تاریخچه تفسیر 9
- تفسیر و تفاسیر 9
- نکته ها 11
- روشها و گرایشهای تفسیری 11
- اشاره 11
- اشاره 13
- بخش دوم هدف: آشنایی با سیمای سوره حمد و ترجمه و تفسیر آن 13
- سیمای سوره حمد (پرسشگری عاشقانه و امدادخواهی روشنگرانه) 14
- اشاره 14
- اهداف سوره حمد 15
- اشاره ای به مطالب سوره حمد 15
- ویژگی خاصّ سوره حمد 15
- واژه شناسی 16
- مقدمه 16
- توضیح 16
- یاد مهر دوست 16
- نکته ها و اشاره ها 17
- نکته های ادبی 17
- آموزه ها و پیامها 19
- پرسشگری عاشقانه 20
- مقدّمه 20
- واژه شناسی 20
- توضیح 20
- نکته های ادبی 21
- نکته ها و اشاره ها 21
- آموزه ها و پیامها 23
- نکته ها و اشاره ها 24
- واژه شناسی و نکته های ادبی 24
- بازهم یاد مهر دوست 24
- توضیح 24
- مقدّمه 24
- آموزه ها و پیامها 25
- یادی از رستاخیز 26
- مقدّمه 26
- واژهشناسی 26
- توضیح 26
- نکته ها و اشاره ها 27
- آموزه ها و پیامها 28
- توضیح 29
- توحید عبادی و افعالی 29
- مقدّمه 29
- واژه شناسی 29
- نکته های ادبی 30
- نکته ها و اشاره ها 30
- آموزه ها و پیامها 31
- هدایت طلبی 32
- مقدّمه 32
- واژه شناسی 32
- توضیح 32
- نکته ها و اشاره ها 33
- نکته های ادبی 33
- آموزه ها و پیامها 34
- سه خط اساسی در زندگی بشر 35
- مقدّمه 35
- توضیح 35
- واژه شناسی 35
- نکته ها و اشاره ها 36
- آموزه ها و پیامها 37
- بخش سوم: ترجمه و تفسیر سوره حجرات 41
- اشاره 41
- سیمای سوره حجرات راه کارهای حفظ شخصیّت و برادری و برابری 42
- اشاره 42
- کلّیّات 42
- نام گذاری 42
- اهداف سوره حجرات 43
- ویژگی سوره 43
- به مطالب مهمّ سوره حجرات 43
- مقدّمه 45
- ادب در برابر رهبر اسلام 45
- توضیح 45
- شأن نزول 46
- واژه شناسی 46
- نکته های ادبی 46
- نکته ها و اشاره ها 47
- مقدّمه 49
- آموزه ها و پیامها 49
- توضیح 50
- شأن نزول 50
- واژه شناسی 51
- نکته ها و اشاره ها 52
- آموزه ها و پیامها 53
- توضیح 54
- واژه شناسی 54
- مقدّمه 54
- نکته های ادبی 55
- نکته ها و اشاره ها 55
- آموزه ها و پیامها 56
- مقدّمه 56
- توضیح 56
- شأن نزول 57
- واژه شناسی 57
- نکته ها و اشاره ها 58
- آموزه ها و پیامها 59
- مقدّمه 60
- توضیح 60
- راهکار برخورد با اخبار مشکوک ایمان دوستی و ناپسندی کفر 60
- واژه شناسی 61
- شأن نزول 61
- نکته ها و اشاره ها 62
- آموزه ها و پیامها 63
- توضیح 64
- مقدّمه 64
- واژه شناسی 65
- نکته ها و اشاره ها 66
- آموزه ها و پیامها 68
- مقدّمه 69
- راهکار اصلاح اختلافات اجتماعی اعلام برادری مؤمنان 69
- توضیح 69
- شأن نزول 70
- واژه شناسی 70
- نکته ها و اشارهها 71
- مقدّمه 73
- آموزه ها و پیامها 73
- واژه شناسی 74
- توضیح 74
- نکته های ادبی 74
- نکته ها و اشاره ها 75
- آموزه ها و پیامها 77
- راهکارهای حفظ شخصیت افراد اجتماع عوامل اختلافات اجتماعی و آداب معاشرت صحیح 78
- مقدّمه 78
- توضیح 78
- شأن نزول 79
- نکته ها و اشاره ها 80
- واژه شناسی 80
- آموزه ها و پیامها 82
- توضیح 83
- مقدّمه 83
- شأن نزول 84
- نکته ها و اشاره ها 85
- واژه شناسی 85
- آموزه ها و پیامها 89
- مقدّمه 90
- نظام برابری و معیارهای برتری افراد معنای ایمان و اسلام و تفاوت آنها 90
- توضیح 90
- شأن نزول 91
- واژه شناسی 91
- نکته ها و اشاره ها 92
- آموزه ها و پیامها 94
- توضیح 95
- مقدّمه 95
- واژه شناسی 96
- شأن نزول 96
- نکته ها و اشاره ها 97
- آموزه ها و پیامها 98
- مقدّمه 99
- توضیح 99
- نشانه های مؤمنان راستین علم بی کران الاهی 99
- نکته ها و اشاره ها 100
- واژه شناسی 100
- مقدّمه 102
- توضیح 102
- آموزه ها و پیامها 102
- نکته ها و اشاره ها 103
- آموزه ها و پیامها 103
- توضیح 104
- مقدّمه 104
- واژه شناسی 104
- نکته ها و اشاره ها 105
- آموزه ها و پیامها 106
- توضیح 106
- نکته ها و اشاره ها 106
- مقدّمه 106
- آموزه ها و پیامها 107
- اشاره 112
- بخش چهارم: ترجمه و تفسیر سوره جمعه 112
- اشاره 113
- اهداف سوره جمعه 113
- کلّیّات 113
- سیمای سوره جمعه اهداف پیامبران و وظایف اجتماعی مسلمانان 113
- مطالب سوره جمعه 114
- ترجمه و تفسیر سوره جمعه 115
- توضیح 115
- مقدّمه 115
- نکته ها و اشاره ها 116
- واژه شناسی 116
- مقدّمه 118
- توضیح 119
- واژه شناسی 120
- نکته ها و اشاره ها 120
- آموزه ها و پیامها 122
- روحیه های قوم یهود قانون عمومی مرگ و عوامل ترس از آن 123
- مقدّمه 123
- توضیح 123
- نکته ها و اشاره ها 124
- واژه شناسی 124
- آموزه ها و پیامها 127
- مقدّمه 127
- توضیح 128
- واژه شناسی 128
- نکته ها و اشاره ها 129
- آموزه ها و پیامها 131
- توضیح 132
- مقدّمه 132
- آداب نماز جمعه و وظایف اجتماعی مسلمانان 132
- واژه شناسی 133
- نکته ها و اشاره ها 134
- آموزه ها و پیامها 137
- مقدّمه 137
- شأن نزول 138
- توضیح 138
- واژه شناسی 138
- نکته ها و اشاره ها 139
- آموزه ها و پیامها 140
- بخش پنجم: ترجمه و تفسیر سوره توحید 144
- اشاره 144
- فضیلت 145
- سیمای سوره توحید 145
- اشاره 145
- کلّیّات 145
- مطالب فرعی 146
- توضیح 146
- هدف سوره 146
- تفسیر و ترجمه سوره توحید 146
- واژه شناسی 147
- شأن نزول 147
- نکته ها و اشاره ها 148
- آموزه ها و پیامها 152
- اشاره 155
- بخش ششم: ترجمه و تفسیر سوره قدر 155
- کلّیّات 156
- سیمای سوره قدر 156
- اشاره 156
- فضیلت 156
- اهداف سوره قدر 157
- مطالب فرعی 157
- مقدّمه 158
- تفسیر و ترجمه سوره قدر 158
- توضیح 158
- واژه شناسی 159
- نکته ها و اشاره ها 160
- آموزه ها و پیامها 165
- بخش هفتم: ترجمه و تفسیر سوره کوثر 168
- اشاره 168
- سیمای سوره کوثر 169
- کلّیّات 169
- فضیلت 169
- اشاره 169
- اهداف سوره 170
- مطالب فرعی 170
- ویژگیها 170
- مقدّمه 171
- ترجمه و تفسیر سوره کوثر 171
- شأن نزول 171
- واژه شناسی 172
- توضیح 172
- نکته ها و اشاره ها 172
- آموزه ها و پیامها 175
- کتابنامه 178
«علّت تحقیق» اشاره کرده و می فرماید: «مبادا (از خبر دروغ، فریب بخورید و) با گروهی از روی جهالت برخورد کنید، و سرانجام از عمل خود پشیمان شوید.»
شأن نزول
در مورد این آیه چند شأن نزول حکایت شده که مناسب ترین آنها این است:
پیامبر صلی الله علیه و آله برای جمع آوری زکات قبیله «بنی مُصطَلق» شخصی به نام «ولید بن عَقبه» را به سوی آنان فرستاد و مردم از او استقبال کردند؛ اما ولید که با آن قبیله از زمان جاهلیت دشمنی داشت، تصور کرد که مردم برای کشتن وی می آیند. او نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و (بدون تحقیق) گفت: آنان از پرداخت زکات خودداری کردند.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به «خالد» دستور داد: به سراغ آن قبیله برود؛ ولی شتابزده کاری انجام ندهد. خالد شبانه نزدیک قبیله آمد و تحقیق کرد و روشن شد که آن قبیله به اسلام وفادارند و صدای اذان و نماز از آنجا بلند است. او این خبر را برای پیامبر صلی الله علیه و آله آورد و در این هنگام آیه فوق فرود آمد. (1)
واژه شناسی
1. نبأ: این واژه به معنای خبر بزرگ است؛ (2) از این رو شامل اخبار مهم اجتماعی، سیاسی و دینی می شود؛
2. جهاله: واژه «جهالت» گاهی در برابر علم به کار می رود که در آن صورت به معنای ناآگاهی است، و گاهی در برابر عقل استفاده می شود که به معنای کار سفیهانه
1- (1) . مجمع البیان، ج9، ص198؛ تفسیر قرطبی، ج9، ص6131 . البتّه برخی حکایت کرده اند که پیامبر صلی الله علیه و آله پس از خبر ولید ناراحت شد و تصمیم گرفت با بنی مصطلق بجنگد که آیه نازل شد؛ ولی این مطلب از شأن حضرت صلی الله علیه و آله بسیار دور است و با خطاب آیه به مؤمنان نیز ناسازگار است. عده ای نیز گفته اند: این آیه در مورد ماریه قبطیه، همسر پیامبر صلی الله علیه و آله است. (ر. ک: نمونه، ج22، ص153)
2- (2) . المیزان، ذیل آیه