- پیشگفتار 1
- بخش اول هدف: اشاره ای به تفسیر و منابع و روشهای آن 7
- اشاره 7
- تفسیر و تفاسیر 9
- تعریف تفسیر 9
- اشاره 9
- اشاره ای به تاریخچه تفسیر 9
- روشها و گرایشهای تفسیری 11
- نکته ها 11
- اشاره 11
- بخش دوم هدف: آشنایی با سیمای سوره حمد و ترجمه و تفسیر آن 13
- اشاره 13
- سیمای سوره حمد (پرسشگری عاشقانه و امدادخواهی روشنگرانه) 14
- اشاره 14
- ویژگی خاصّ سوره حمد 15
- اشاره ای به مطالب سوره حمد 15
- اهداف سوره حمد 15
- واژه شناسی 16
- یاد مهر دوست 16
- مقدمه 16
- توضیح 16
- نکته های ادبی 17
- نکته ها و اشاره ها 17
- آموزه ها و پیامها 19
- مقدّمه 20
- پرسشگری عاشقانه 20
- واژه شناسی 20
- توضیح 20
- نکته های ادبی 21
- نکته ها و اشاره ها 21
- آموزه ها و پیامها 23
- نکته ها و اشاره ها 24
- واژه شناسی و نکته های ادبی 24
- بازهم یاد مهر دوست 24
- توضیح 24
- مقدّمه 24
- آموزه ها و پیامها 25
- واژهشناسی 26
- یادی از رستاخیز 26
- توضیح 26
- مقدّمه 26
- نکته ها و اشاره ها 27
- آموزه ها و پیامها 28
- توحید عبادی و افعالی 29
- توضیح 29
- واژه شناسی 29
- مقدّمه 29
- نکته های ادبی 30
- نکته ها و اشاره ها 30
- آموزه ها و پیامها 31
- هدایت طلبی 32
- مقدّمه 32
- توضیح 32
- واژه شناسی 32
- نکته ها و اشاره ها 33
- نکته های ادبی 33
- آموزه ها و پیامها 34
- سه خط اساسی در زندگی بشر 35
- توضیح 35
- واژه شناسی 35
- مقدّمه 35
- نکته ها و اشاره ها 36
- آموزه ها و پیامها 37
- اشاره 41
- بخش سوم: ترجمه و تفسیر سوره حجرات 41
- اشاره 42
- سیمای سوره حجرات راه کارهای حفظ شخصیّت و برادری و برابری 42
- کلّیّات 42
- نام گذاری 42
- اهداف سوره حجرات 43
- ویژگی سوره 43
- به مطالب مهمّ سوره حجرات 43
- ادب در برابر رهبر اسلام 45
- مقدّمه 45
- توضیح 45
- شأن نزول 46
- نکته های ادبی 46
- واژه شناسی 46
- نکته ها و اشاره ها 47
- آموزه ها و پیامها 49
- مقدّمه 49
- توضیح 50
- شأن نزول 50
- واژه شناسی 51
- نکته ها و اشاره ها 52
- آموزه ها و پیامها 53
- واژه شناسی 54
- مقدّمه 54
- توضیح 54
- نکته ها و اشاره ها 55
- نکته های ادبی 55
- آموزه ها و پیامها 56
- مقدّمه 56
- توضیح 56
- شأن نزول 57
- واژه شناسی 57
- نکته ها و اشاره ها 58
- آموزه ها و پیامها 59
- مقدّمه 60
- توضیح 60
- راهکار برخورد با اخبار مشکوک ایمان دوستی و ناپسندی کفر 60
- واژه شناسی 61
- شأن نزول 61
- نکته ها و اشاره ها 62
- آموزه ها و پیامها 63
- توضیح 64
- مقدّمه 64
- واژه شناسی 65
- نکته ها و اشاره ها 66
- آموزه ها و پیامها 68
- مقدّمه 69
- راهکار اصلاح اختلافات اجتماعی اعلام برادری مؤمنان 69
- توضیح 69
- واژه شناسی 70
- شأن نزول 70
- نکته ها و اشارهها 71
- آموزه ها و پیامها 73
- مقدّمه 73
- واژه شناسی 74
- توضیح 74
- نکته های ادبی 74
- نکته ها و اشاره ها 75
- آموزه ها و پیامها 77
- راهکارهای حفظ شخصیت افراد اجتماع عوامل اختلافات اجتماعی و آداب معاشرت صحیح 78
- مقدّمه 78
- توضیح 78
- شأن نزول 79
- نکته ها و اشاره ها 80
- واژه شناسی 80
- آموزه ها و پیامها 82
- توضیح 83
- مقدّمه 83
- شأن نزول 84
- نکته ها و اشاره ها 85
- واژه شناسی 85
- آموزه ها و پیامها 89
- مقدّمه 90
- نظام برابری و معیارهای برتری افراد معنای ایمان و اسلام و تفاوت آنها 90
- توضیح 90
- شأن نزول 91
- واژه شناسی 91
- نکته ها و اشاره ها 92
- آموزه ها و پیامها 94
- توضیح 95
- مقدّمه 95
- واژه شناسی 96
- شأن نزول 96
- نکته ها و اشاره ها 97
- آموزه ها و پیامها 98
- توضیح 99
- مقدّمه 99
- نشانه های مؤمنان راستین علم بی کران الاهی 99
- نکته ها و اشاره ها 100
- واژه شناسی 100
- مقدّمه 102
- توضیح 102
- آموزه ها و پیامها 102
- آموزه ها و پیامها 103
- نکته ها و اشاره ها 103
- مقدّمه 104
- واژه شناسی 104
- توضیح 104
- نکته ها و اشاره ها 105
- نکته ها و اشاره ها 106
- مقدّمه 106
- توضیح 106
- آموزه ها و پیامها 106
- آموزه ها و پیامها 107
- اشاره 112
- بخش چهارم: ترجمه و تفسیر سوره جمعه 112
- سیمای سوره جمعه اهداف پیامبران و وظایف اجتماعی مسلمانان 113
- کلّیّات 113
- اشاره 113
- اهداف سوره جمعه 113
- مطالب سوره جمعه 114
- مقدّمه 115
- ترجمه و تفسیر سوره جمعه 115
- توضیح 115
- نکته ها و اشاره ها 116
- واژه شناسی 116
- مقدّمه 118
- توضیح 119
- واژه شناسی 120
- نکته ها و اشاره ها 120
- آموزه ها و پیامها 122
- مقدّمه 123
- روحیه های قوم یهود قانون عمومی مرگ و عوامل ترس از آن 123
- توضیح 123
- واژه شناسی 124
- نکته ها و اشاره ها 124
- آموزه ها و پیامها 127
- مقدّمه 127
- توضیح 128
- واژه شناسی 128
- نکته ها و اشاره ها 129
- آموزه ها و پیامها 131
- توضیح 132
- مقدّمه 132
- آداب نماز جمعه و وظایف اجتماعی مسلمانان 132
- واژه شناسی 133
- نکته ها و اشاره ها 134
- مقدّمه 137
- آموزه ها و پیامها 137
- شأن نزول 138
- واژه شناسی 138
- توضیح 138
- نکته ها و اشاره ها 139
- آموزه ها و پیامها 140
- اشاره 144
- بخش پنجم: ترجمه و تفسیر سوره توحید 144
- اشاره 145
- فضیلت 145
- سیمای سوره توحید 145
- کلّیّات 145
- مطالب فرعی 146
- توضیح 146
- تفسیر و ترجمه سوره توحید 146
- هدف سوره 146
- واژه شناسی 147
- شأن نزول 147
- نکته ها و اشاره ها 148
- آموزه ها و پیامها 152
- بخش ششم: ترجمه و تفسیر سوره قدر 155
- اشاره 155
- سیمای سوره قدر 156
- کلّیّات 156
- فضیلت 156
- اشاره 156
- مطالب فرعی 157
- اهداف سوره قدر 157
- تفسیر و ترجمه سوره قدر 158
- توضیح 158
- مقدّمه 158
- واژه شناسی 159
- نکته ها و اشاره ها 160
- آموزه ها و پیامها 165
- اشاره 168
- بخش هفتم: ترجمه و تفسیر سوره کوثر 168
- سیمای سوره کوثر 169
- کلّیّات 169
- فضیلت 169
- اشاره 169
- اهداف سوره 170
- ویژگیها 170
- مطالب فرعی 170
- مقدّمه 171
- ترجمه و تفسیر سوره کوثر 171
- شأن نزول 171
- واژه شناسی 172
- توضیح 172
- نکته ها و اشاره ها 172
- آموزه ها و پیامها 175
- کتابنامه 178
مؤمنان، از گمانهای (بد) زیاد بپرهیزید، چرا که برخی از گمانه زنیها (و ترتیب اثر دادن به آنها) گناه است»؛
سپس از تجسس نهی می کند و می فرماید: «(در کار دیگران) جستجو مکنید.»
در ادامه آیه با یک تشبیه جالب به عامل (غیبت) سوّم اشاره کرده و می فرماید:
«هیچ کدام از شما غیبت دیگران را نکند (یعنی عیب پوشیده کسی را برملا مکنید.) آیا هیچ یک از شما دوست دارد، که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ به یقین همه شما از این مطلب ناخشنودید»؛ آنگاه در ادامه آیه هشدار می دهد: «خودتان را از (عذاب) خدا حفظ کنید (و پارسا باشید)». و در پایان آیه نوید می دهد:
«خدا توبه پذیر و مهرورز است. (پس اگر کسی که این گناهان را انجام داده، توبه کند او را می بخشد)».
شأن نزول
داستان نزول این آیه این گونه حکایت شده که دو نفر از اصحاب، سلمان را برای آوردن غذا نزد پیامبر صلی الله علیه و آله فرستادند و حضرت ایشان را به سراغ «اُسامه» - مسئول بیت المال - فرستاد و او گفت: اکنون چیزی ندارم. آن دو صحابی در مورد اسامه گفتند: وی بخل ورزیده، و در مورد سلمان گفتند: اگر او را به سر چاه بفرستیم، چاه می خشکد. آن دو به راه افتادند تا نزد اسامه آیند و تجسّس کنند که پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان فرمود: من آثار گوشت خوردن در دهان شما می بینم. ایشان گفتند: ما امروز هیچ گوشتی نخورده ایم. حضرت فرمود: آری گوشت سلمان و اسامه را خوردید. (1) آیه بدین مناسبت فرود آمد و مسلمانان را از بدگمانی، تجسّس و غیبت منع کرد. (2)
1- (1) . این دو نفر هم به اسامه بدگمان شدند، هم قصد تجسّس داشتند و هم غیبت کردند
2- (2) . مجمع البیان، ج9، ص135؛ تفسیر قرطبی با اندک تفاوت