تولید ملی، کار و سرمایه از منظر آموزه های دینی صفحه 126

نفی واسطه گری های غیر ضروری

نفی واسطه گری های غیر ضروری

اسلام برای سلامت و حفظ روند طبیعی بازار، اقدام به وضع قوانین حقوقی و اخلاقی و نظارت مستمر کرده است. یکی از مقررات، نهی از واسطه گری های کاذب است که بر پایه روایات و احادیث نهی واسطه ها دستوری الزامی برای سامان دهی و سالم سازی امور تجاری و فراتر از نهی کراهتی است؛ چرا که این کار نوعی استثمار، نیرنگ و فریب و ستمگری است. کسی که با خرید کالاها به قیمت پایین، تجارت آن را به انحصار خود در می آورد و با قیمت گزاف آن را می فروشد، بدون انجام کاری مفید، سود سرشاری را به دست می آورد و فشار گرانی و گاه کمبود کالارا بر جامعه تحمیل می کند. پس هرگاه واسطه گری، تنها مایه گرانی کالاها و زیان رساندن به فروشندگان و سبب اختلال و ناهماهنگی در روند طبیعی عرضه و تقاضا شود، مشمول نهی و حرمت شرعی می شود.(1)

در روایات بسیاری، واسطه گری در زمینه خرید و فروش، نهی شده که یکی از مصادیق آن در اصطلاح تلقی رکبان است؛ یعنی فرد مال کاروان های تجارتی را در خارج از شهر بخرد و آنها را در شهر به قیمت گران تری بفروشد. امام صادق(ع) می فرماید: «لاتلِقِ فَاِنّ رسولَ اللهِ صلی الله علیه و آله نَهی عَنْ التلقّی؛ به پیش باز کاروان های تجارتی نرو (که از آنها کالاهایشان را ارزان بخری و بعد در شهر گران بفروشی) زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله از این کار نهی کرده است».(2)

علاوه بر آنچه بیان شد، در متون فقهی آداب دیگری برای تجارت و داد و ستد ذکر شده است. برای مثال، در کتاب شرح لمعه، برای تجارت 24 فرمان بیان شده که از جمله آنهاست: