تولید ملی، کار و سرمایه از منظر آموزه های دینی صفحه 134

شیء سبب؛ هر چیزی سبب و علتی دارد.»(1) امیر مؤمنان، علی(ع)، درباره ارزاق تصریح کرده است: «قَدْ تَکفَّلَ لَکُمْ بِالرِّزْقِ وَ امُرتُم بِالعَمَلِ...؛ خداوند روزی شما را بر عهده گرفته و شما را بر تلاش فرمان داده است.»(2) بنابراین، انسان باید روزی مقدر را از راه کوشش به دست آورد.

3. غفلت از دستورهای قرآن و اهل بیت علیهم السلام درباره کار و تلاش. در قرآن برای انجام عمل صالح تأکید شده است و اهل بیت علیهم السلام به ارتزاق از کدّ یمین (دست رنج) سفارش کرده اند. همچنین سیره عملی آنان هم مؤید این واقعیت است که آنها بیش از دیگر مردم، در به دست آوردن روزی کوشش می کردند و هرگز دیده نشده است که بدون انجام کار، امید دست یابی به درآمدی داشته باشند. بنابراین، اعتقاد به مقدر بودن روزی، هرگز سبب کوتاهی در کار و تلاش نمی شود.

ب) تبیین مفهوم توکل

ب) تبیین مفهوم توکل

به نظر گروهی از افراد، برخی آیات و روایات وارد شده درباره توکل مانند «وَ مَنْ یَتَوَکلْ عَلَی اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ؛ هر کس به خداوند توکل کند خداوند برای او کفایت می کند.» (طلاق: 3) «لَوْ تَوکَّلْتُم عَلی الله حَقّ تَوکلِهِ لَرَزَقُکْم کَما یَرزقُ الطیرَ؛(3) اگر شما به صورت شایسته بر خداوند توکل کنید، خداوند روزی شما را تضمین می کند، همان گونه که به پرنده روزی می دهد.»، به تحمل رنج کار و تلاش، نیازی نیست. همین قدر که انسان توکل به خداوند داشته باشد، مشکلاتش حل می شود.

بدیهی است، چنین برداشت های نادرستی در درک نکردن معنای درست توکل در فرهنگ اسلامی ریشه دارد، با دقت در موارد توصیه به توکل درمی یابیم، معمولاً توکل در جایی مطرح می شود که تشویق به عمل هم

1- میزان الحکمه، ج2، ص1232، ح8168.
2- نهج البلاغه، خطبه114.
3- مستدرک الوسائل، ج11، ص217، ح12789.