تولید ملی، کار و سرمایه از منظر آموزه های دینی صفحه 17

گفتنی است شارع مقدس اسلام در زمینه مالیت، نظر عقلا را پذیرفته است، ولی در برخی موارد، آنچه را عرف و عقلا مال می شمارند، از زمره اموال خارج کرده است. مثال معروف آن، شراب و خوک است. حضرت امام رحمه الله می گوید:

شارع نمی تواند مالیت عقلایی را از یک شیء سلب کند، بلکه آنچه می تواند انجام دهد، این است که آثار مالیت عقلایی را از یک شیء سلب نماید. (در شراب و خوک این کار را کرده است). لذا اگر کسی آن را اتلاف کند، ضامن نخواهد بود.(1)

در نتیجه، هر چه در نظر عقلا، مال باشد، از دیدگاه اسلام، مال به شمار می آید و همه آثار مال بر آن مترتب است، مگر در مواردی که شارع مقدس، آثار مالیت را سلب کرده باشد.(2)

برخی نیز در تعریف مال گفته اند: «مال چیزی است که نیاز انسان را در حال حاضر یا در آینده مرتفع سازد و تأثیر آن در رفع نیاز انسان شناخته شده و مشروع و مورد قبول نوع مردم بوده و دارای کمیابی نسبی باشد».(3)

الف) مال و ثروت از دیدگاه اسلام

اشاره

الف) مال و ثروت از دیدگاه اسلام

آشنایی با دیدگاه اسلام درباره مال، به دقت بیشتری نیاز دارد؛ چون چند دسته از آیات و روایات، درباره مال و ثروت، وارد شده است و هر دسته به جنبه ای از موضوع پرداخته اند. راه صواب آن است که این آیات و روایات بررسی شود و در نهایت با جمع بندی دقیقی، نتیجه گیری شود، وگرنه اکتفا به برخی از این آیات و روایات، سبب گمراهی در برداشت خواهد شد و در نهایت، انسان را دچار افراط یا تفریط می کند. از یک نگاه، مجموعه آیات و روایات مربوط به مال، در پنج دسته قابل طبقه بندی است:

1- روح الله موسوی خمینی، کتاب البیع، ج3، ص5.
2- مهدی هادوی، مکتب و نظام اقتصادی اسلام، صص103 107.
3- دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، مبانی اقتصاد اسلامی، ص221.