- دیباچه 1
- مقدمه 3
- اشاره 3
- 1. تداوم چالش ها در عرصه های اقتصادی 8
- نام گذاری سال 1391 به نام تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی 8
- اشاره 8
- 2. اولویت مسئله تولید، کار و سرمایه ایرانی 10
- فصل اول: کلیات 14
- اشاره 14
- اشاره 15
- 1. مال و ثروت 15
- تعریف اصطلاحی مال 16
- مال در لغت 16
- الف) مال و ثروت از دیدگاه اسلام 17
- اشاره 17
- یک مال از آن خداست 18
- دو مال امانت در نزد انسان است 19
- سه مال وسیله قوام و سامان یابی زندگی مردم 19
- چهار نکوهش بهره برداری نادرست از اموال 20
- پنج مال وسیله امتحان انسان 21
- اشاره 23
- 2. کار 23
- الف) کار و اهمیت آن در اسلام 24
- اشاره 24
- یک قوانین حاکم بر نظام هستی 24
- دو قوانین شریعت و نظام تشریع 26
- اشاره 26
- اول سفارش به کسب روزی با دست رنج 26
- دوم کار همانند جهاد در راه خدا و بلکه بالاتر از آن 27
- سوم نکوهش بی کاری و سربار دیگران شدن 28
- چهارم عبادت بودن کار 29
- پنجم تجلیل از کارگر 30
- سه کار در سیره عملی اولیای الهی 30
- اشاره 35
- یک اعتدال در کار 35
- ب) آداب کار 35
- دو پرداختن به کارهای مجاز 36
- سه پرداختن حقوق مالی 37
- اشاره 38
- 3. سرمایه 38
- الف) تعریف و معنای سرمایه 39
- ب) سرمایه از نگاه آموزه های دینی 40
- اشاره 47
- 4. تولید 47
- الف) اهمیت تولید 47
- اشاره 48
- ب) اسلام و مسئله تولید 48
- یک پای بندی به اصول و اهداف کلی نظام اقتصادی 49
- دو سیره ائمه اطهار علیهم السلام در افزایش تولید 51
- سه قوانین و مقررات مربوط به رشد تولید 52
- اشاره 53
- ج) تفاوت نگرش اسلام به تولید در مقایسه با دیگر نظامها 53
- یک تفاوت در هدف تولید 53
- دو تفاوت در اقسام تولیدات 55
- سه تفاوت در نگاه به عوامل تولید 56
- اشاره 57
- فصل دوم: اهداف تولید ، کار و سرمایه 57
- 1. تأمین نیازهای معیشتی 58
- 2. انجام وظایف عبادی 59
- 3. تحکیم ارزش های معنوی و اخلاقی 61
- 4. عدالت اجتماعی 63
- اشاره 63
- الف) رفع فقر 66
- اشاره 66
- عناصر عدالت اقتصادی 66
- ب) توازن اقتصادی 68
- 5. استقلال و عدم وابستگی اقتصادی 71
- 6. خودکفایی و اقتدار اقتصادی 74
- 7. رفاه عمومی 76
- 8. حفظ حاکمیت سیاسی اسلام 82
- اشاره 85
- 9. توسعه و رشد اقتصاد 85
- عوامل رشد اقتصادی 88
- اشاره 92
- 1. کشاورزی 92
- اشاره 92
- فصل سوم: بسترهای تولید ، کار و سرمایه 92
- اهمیت کشاورزی در اسلام 95
- کشاورزی، شغل انبیا و اولیا 100
- اشاره 101
- 2. دام داری و دام پروری 101
- اهمیت و جایگاه دام داری در اسلام 102
- اشاره 104
- 3. صنعت و فن آوری 104
- صنعت در اسلام 106
- اشاره 113
- 4. تجارت و بازرگانی 113
- جایگاه تجارت در اسلام 115
- اشاره 115
- الف) انگیزه سالم 117
- ب) صداقت و راستی 118
- ج) دانش و تخصص 119
- د) رعایت عدل و انصاف 122
- ه) اولویت تجارت داخلی 123
- و) انتخاب کالای مرغوب 124
- ز) استفاده بهینه از امکانات 124
- ح) اصلاح سرمایه 125
- نفی واسطه گری های غیر ضروری 126
- فصل چهارم: راهکارهای افزایش کار ، سرمایه گذاری و تولید 129
- اشاره 129
- اشاره 130
- 1. اصلاح برخی برداشت های نادرست فکری، فرهنگی و اعتقادی 130
- الف) تبیین مفهوم تقدیر روزی انسان 132
- ب) تبیین مفهوم توکل 134
- ج) تبیین مفهوم زهد و قناعت 136
- اشاره 141
- 2. ترویج و تبیین دیدگاه اسلام در زمینه فعالیت های اقتصادی 141
- الف) کار در اسلام 142
- ب) برادری مؤمنان در اسلام 145
- ج) مواسات در اسلام 147
- د) تعاون همگانی در اسلام 149
- ب) استغفار از گناهان 153
- الف) پای بندی به ایمان و تقوای الهی 153
- ج) صله رحم 154
- د) پرداخت زکات مال 155
- ه) رعایت عدل و داد 156
- 4. استفاده از تجربیات و دستاوردهای علمی 157
- اشاره 157
- اشاره 159
- یک ایجاد و حفظ فرهنگ کار 159
- الف) راهکارهای توسعه کار و تلاش 159
- دو تربیت نیروی کار ماهر 162
- سه ایجاد اشتغال و بستر کار 164
- چهار توجه به حقوق کارگر و حفظ انگیزه کار 167
- اشاره 167
- اول ارتقای جایگاه و احترام کارگر در جامعه 168
- دوم احیای حقوق کارگر 169
- ب) راهکارهای استفاده از سرمایه و افزایش سرمایه گذاری 170
- اشاره 170
- اشاره 171
- اول هم بستگی اجتماعی 171
- یک انباشت سرمایه 171
- دوم پرهیز از اسراف و تبذیر 172
- سوم قناعت 172
- دو امنیت اقتصادی 173
- سه استفاده از سرمایه های خارجی 175
- اشاره 175
- اسلام و استفاده از سرمایه های خارجی 179
- اشاره 182
- چهار تحمل سختی های اقتصادی مقطعی 182
- سوم اصلاح و تصویب قوانین 185
- دوم تشویق مردم به پس انداز 185
- اول ایجاد تعاونی های اعتبار 185
- اشاره 186
- 1. وظایف مردم در فعالیت های اقتصادی 186
- فصل پنجم: وظایف مردم، دولت و رسانه 186
- اشاره 211
- الف) مسئولیت دولت اسلامی 211
- اشاره 211
- 2. وظایف دولت1 211
- دو زمینه سازی برای تحقق عینی مبانی اقتصاد اسلامی 212
- یک تحقق اهداف اقتصادی اسلام 212
- ب) جایگاه دولت در اقتصاد 213
- سه تحقق نظام اقتصادی اسلام 213
- ج) مسئولیت دولت در قبال کار و سرمایه و تولید 217
- اشاره 217
- یک بسترسازی برای رشد و پیشرفت فعالیت های اقتصادی 218
- اشاره 218
- اول ایجاد تحول علمی و فرهنگی 219
- دوم ایجاد و تقویت عدالت اجتماعی 225
- سوم تأمین امنیت اقتصادی 230
- چهارم قانون گذاری و اجرای قوانین و مقررات 234
- اول تهیه طرح و برنامه اقتصادی 240
- اشاره 240
- دو مشارکت مستقیم دولت در توسعه فعالیت های اقتصادی 240
- دوم ایجاد زمینه اشتغال و مشارکت در تولید و سرمایه گذاری 244
- سوم حمایت از تلاشگران عرصه های اقتصادی 252
- چهارم نظارت و کنترل فعالیت های اقتصادی 259
- اشاره 265
- 3. نقش رسانه ملی در عرصه فعالیت های اقتصادی 265
- الف) رسانه و کار و اشتغال 266
- یک تبیین اهمیت کار در اسلام 266
- اشاره 266
- دو تبیین آداب کار و کوشش 267
- سه تشریح نتایج کار و کوشش 268
- چهار توجه به کارگر و حفظ انگیزه کار 269
- اشاره 271
- ب) نقش رسانه ملی در توسعه سرمایه گذاری 271
- یک تبیین دیدگاه اسلام درباره سرمایه و سرمایه گذاری 271
- دو تبیین تفاوت های اساسی بین دیدگاه اسلام با دیگر نظام ها در مورد سرمایه 272
- سه تبیین راه های جذب سرمایه های داخلی و امتیازهای آن 273
- چهار تبیین اهمیت سرمایه گذاری های بنیادی 273
- ج) رسانه ملی و تولید 275
- کتاب نامه 278
بهره برداری بر ایشان حلال است و تجاوز از آن حرام است؛ چون خداوند می فرماید: «اسراف نکنید؛ چرا که خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد».(1)
پنج مال وسیله امتحان انسان
پنج مال وسیله امتحان انسان
در قرآن کریم تأکید شده است که مال یکی از ابزارهای امتحان انسان به شمار می آید تا آشکار شود هنگام برخورداری از نعمت شکرگزاری می کنند یا دچار طغیان می شوند یا در صورت از دست دادن و محروم شدن از آن، صبر پیشه یا بی تابی می کنند.
خداوند در قرآن می فرماید: «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا أَمْوَالُکمْ وَ... فِتْنَهٌ؛ بدانید که اموالتان و... وسیله آزمایش شما هستند.» (انفال: 28) در جایی دیگر هشدار می دهد و می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُلْهِکمْ أَمْوَالُکمْ وَ... عَن ذِکرِ اللَّهِ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، مبادا اموال و دارایی هایتان و ... شما را از یاد خدا غافل کنند.» (منافقون: 9) سرانجام خداوند در آیه 186 سوره آل عمران چنین می فرماید: «لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوَالِکمْ...؛ بدون تردید، شما به وسیله دارایی هایتان و ... آزمایش خواهید شد».
آیین اسلام، مال و ثروت را از جمله نعمت و موهبت های الهی معرفی می کند که خداوند آن را در اختیار انسان قرار داده است تا به زندگی اش سامان ببخشد و از آن در جهت کمال معنوی و اخروی خویش بهره برداری کند و از حدودی که بر آن تعیین شده است، خارج نشود؛ یعنی در بهره برداری از مال، فرمان الهی را رعایت کند. در این صورت، از داشتن ثروت منع و نهی نشده، بلکه در این زمینه، تشویق نیز شده است.
1- تفسیر عیاشی، ج2، ص13، به نقل از: الحیاه، ج3، ص124.