محرمات اسلام: (مجموعه ای از معارف اسلامی اعتقادی - فقهی - اخلاقی - تاریخی - اقتصادی) صفحه 309

ص :309

1- و قیل فی تفسیر قوله تعالی: «ویل لکلّ همزهٍ لمزه»: الهمزه: الطعّان فی الناس و اللمزه: الذی یأکل لحوم الناس [بالغیبه] و قال النبیّ صلی الله علیه وآله: و اللّه الغیبه أسرع فی دین المؤمن من الآکله فی جوفه. (الکافی ج 2/356) و قال بعضهم: أدرکنا السلف لایرون العباده فی الصوم و لا فی الصلاه ولکن فی الکفّ عن أعراض الناس. (رسائل الشهید ص 289)

غیبت های مجاز

اشاره

شیخ بزرگوار انصاری در کتاب مکاسب می فرماید: از سخنان معصومین علیهم السلام استفاده می شود که حرمت غیبت به علّت توهین و آزار به مؤمن است و اگر در مقابل آن مصلحت اهم و بالاتری که مربوط به حق غیبت کننده و یا غیبت شونده و یا شخص ثالثی که عقل و شرع مقدس آن را بزرگ تر از مصلحت حفظ حرمت آبروی مؤمن دانسته وجود داشته باشد، ناچار باید مصلحت هر کدام اهمیت بیشتری دارد مورد توجه قرارگیرد؛ همان گونه که در اجتماع برای معاصی و حقوق خدا و حقوق مردم همین قانون حاکم است [یعنی قانون اهم و مهم].

شهید ثانی نیز در کتاب «کشف الریبه» می فرماید: مجوّز غیبت و ذکر عیب مؤمن باید با هدف و غرض صحیح شرعی باشد به گونه ای که برای رسیدن به آن غرض راهی جز غیبت نباشد [و یا این که نیاز به حفظ آبروی مؤمن وجود نداشته باشد، مانند غیبت متجاهر به فسق در مورد همان فسق].

از این رو، موارد جواز غیبت قابل پیش بینی و شماره نیست. با این حال، می توان موارد ذیل را نام برد:

1- غیبت متجاهر به فسق:

در روایات زیادی آمده است که غیبت کسی که علنی و آشکارا گناه می کند در مورد

-1

-2