محرمات اسلام: (مجموعه ای از معارف اسلامی اعتقادی - فقهی - اخلاقی - تاریخی - اقتصادی) صفحه 508

ص :508

طلبکاری از مدیون تهی دست

اگر بدهکار تهی دست شده باشد و مالی جز لوازم زندگی و خانه مسکونی خود نداشته باشد، طلبکار حق مطالبه طلب خود را از او ندارد و باید صبر کند تا او توان پرداخت پیدا کند و بدهی خود را بپردازد و هرگز نباید به او فشار بیاورد تا خانه خود را بفروشد و دین خود را پرداخت کند، مگر آن که بدهکار آن مال را صرف معصیت نموده باشد که در آن صورت بر طلبکار واجب نیست که به او مهلت بدهد. در این زمینه اختلافی بین فقهای شیعه، بلکه علمای اسلام نیست.

خداوند در سوره بقره می فرماید: «اگر بدهکار در مضیقه و سختی واقع شود، طلبکار باید منتظر بماند تا او توانایی مالی پیدا کند و بدهی خود را بدهد و اگر نسبت به چنین بدهکاری گذشت کنید برای شما بهتر خواهد بود [اگر ارزش آن را بدانید]، و بترسید از روزی که در پیشگاه خداوند حاضر گردید و با [عدل الهی] اعمال مردم محاسبه شود و هیچ ظلم و ستمی در حق آنان نشود.»

مؤلّف گوید: مفاد این آیه، طبق روایاتی که به این مضمون رسیده است، این است که اگر شما در این دنیا نسبت به مدیون و بدهکار سخت گیری کنید، خداوند نیز در قیامت به شما سخت گیری خواهد نمود و گرفتار عذاب خواهید شد، و اگر با بدهکار سازگاری کنید و یا اگر در او توان پرداخت را نمی بینید او را حلال نمایید و از او بگذرید، خداوند نیز در قیامت از شما گذشت خواهد نمود.

امام صادق علیه السلام به اصحاب خود سفارش نموده بود که نباید خانه کسی برای دین و بدهکاری فروخته شود. از این رو، محمّدبن ابی عمیر که مدت ها گرفتار زندان بود و حکومت عباسی اموال و کتاب های او را مصادره نموده بود، چون از زندان آزاد شد، از

-1