- مقدمه پژوهشکده 1
- پیشگفتار 3
- مقدمه 6
- اشاره 6
- الف) حضرت آدم علیه السلام و روز بازپسین 7
- ج) حضرت ابراهیم علیه السلام و معاد انسان ها 8
- ب) حضرت نوح علیه السلام و روز رستاخیز 8
- ه_) اعتقاد به معاد در کلام حضرت عیسی علیه السلام 9
- د) حضرت موسی علیه السلام و اعتقاد به سرای دیگر 9
- بخش اول کلّیات 12
- اشاره 12
- فصل یکم واژه ی معاد 13
- اشاره 13
- اشاره 14
- 1- «معاد» در لغت و اصطلاح 14
- 1_1_ معاد جسمانی یا روحانی 17
- 2_1_ معاد جسمانی از نظر قرآن 18
- 3-1- معاد جسمانی از نظر روایات 19
- 2- ایمان به معاد و آثار آن 20
- 3- یاد معاد 23
- فصل دوّم حقیقت و جاودانگی نفس 26
- اشاره 26
- 1- نفس در منظر قرآن 31
- 2- تجرّد نفس 33
- اشاره 33
- - ادلّه ی عقلیه 34
- - ادلّه ی نقلیه 35
- اشاره 37
- 3- بقا ی نفس 37
- - ادلّه ی عقلیه 38
- - ادلّه ی شرعیه 39
- اشاره 42
- فصل سوّم نگاهی به ادلّه ی اثبات معاد 42
- 1- ضرورت معاد 43
- 2- امکان معاد 46
- اشاره 51
- 3- نمونه های عینی معاد در قرآن 51
- - ماجرای حیات عُزیر بعد از مرگ 52
- - داستان حضرت ابراهیم علیه السلام و احیای مرغان 53
- - داستان اصحاب کهف 53
- - ماجرای کشته ی بنی اسرائیل 54
- اشاره 55
- 4- دلایل وقوع معاد 55
- - برهان فطرت 55
- - برهان حکمت 59
- - برهان عدالت 62
- - برهان حرکت 64
- - برهان رحمت 66
- بخش دوّم تأثیر اعتقاد به معاد در بینش ها 70
- اشاره 70
- اشاره 71
- فصل اول مستقل و هدف نبودن دنیا 71
- 1- معانی لغوی و اصطلاحی دنیا 72
- اشاره 74
- 2- آیات مدح دنیا در قرآن 74
- - دنیا فضل الهی است 74
- -دنیا خیر است 75
- -دنیا حسنه است 77
- -دنیا «رحمت» است 78
- -3 آیات مذمّت دنیا در قرآن 79
- اشاره 79
- بعضی از آیات ذم دنیا عبارتند از 79
- دنیا «لهو و لعب» است 79
- دنیا متاع غرور است 82
- دنیا متاع ناپایدار 84
- دنیا، نفی کننده آخرت است 85
- 4- رابطه ی دنیا و آخرت 86
- 5- جمع بین دنیا و آخرت 89
- 6- رابطه ی انسان و دنیا 90
- 7- دنیا هدف نهایی نابینایان 92
- اشاره 94
- فصل دوم معاد و فلسفه ی آفرینش 94
- 1. دیدگاه متکلمین 95
- 2. نظر امام خمینی رحمه الله 100
- 3. آفرینش انسان، از دیدگاه وحی 102
- 4. عبادت چیست؟ 108
- 5. ابعاد عبادت 111
- 6. تقدم علم بر عبادت 113
- 7. بهترین عبادت 115
- اشاره 121
- 8. از عبودیت تا ربوبیت 121
- 1. مرحله ی بینش و تسلّط بر نفس 122
- 2. مرحله ی تسلّط بر نیروی متخیله 123
- 4. مرحله ی فرمانبرداری تن 123
- 5. مرحله ی فرمانبرداری طبیعت 123
- 3. مرحله ی بی نیازی روح از بدن 123
- 2. پیروی از نفس 125
- 1. کبر 125
- اشاره 125
- 9. عوامل بی رغبتی به عبادت 125
- 3. لقمه ی حرام 126
- 10. عبادت و قیامت 127
- اشاره 130
- فصل سوم جاودانگی اعمال 130
- 1. تجسّم اعمال 134
- 2. تجسّم و جاوانگی اعمال از دیدگاه قرآن 135
- اشاره 135
- الف) دسته ی اول 136
- اشاره 138
- ب) دسته ی دوم 138
- - حضور عمل در قیامت 138
- - اتیان عمل در قیامت 140
- ج) آیات دسته ی سوم 141
- - وجدان عمل در قیامت 141
- - جزای انسان مکتسبات اوست 142
- د) آیات دسته ی چهارم 142
- اشاره 142
- ه_) آیات دسته ی پنجم 143
- اشاره 143
- - جزای بدکاران تنها اعمال آنان است 143
- - اعمال بد و ناروا، عین آتش و عذاب است 143
- - تجسّم اعمال بُخل ورزیده شده 144
- 3. تجسّم و جاودانگی اعمال از دیدگاه روایات 145
- الف) دسته ی اول 145
- اشاره 145
- ب) دسته دوم 147
- ج) دسته ی سوم 149
- احباط اعمال 152
- د) دسته ی چهارم 152
- 1- کفر 157
- عوامل حبط 157
- 2- شرک 157
- اشاره 157
- -3 نفاق: 158
- 4- ارتداد 160
- 5- تکذیب معاد 160
- 6- نپذیرفتن ولایت حضرت علی علیه السلام 161
- 7- ترک عمدی نماز 161
- 8- راضی نبودن به قضای الهی 162
- 9- ریا 162
- 10- منّت گذاردن 163
- 12- عجب و خودبزرگ بینی 163
- 11- حسد 163
- 13- طمع 164
- تکفیر اعمال 165
- اشاره 167
- عوامل تکفیر 167
- 1- اسلام و ایمان 167
- 2- اجتناب از گناهان کبیره: 168
- 5- ذکر و یاد خدا 169
- 4- تلاوت قرآن 169
- 3- استغفار 169
- 6- سجده 170
- 7- شفاعت 170
- 8- صدقه 170
- 9- نماز 171
- 10- ولایت و محبّت اهل بیت 171
- اشاره 173
- بخش سوم اعتقاد به معاد در زندگی بشر 173
- اشاره 174
- فصل اوّل تأثیر اعتقاد به معاد در زندگی 174
- 1- اعتقاد به مرگ و تأثیر آن 176
- اشاره 176
- - حقیقت مرگ 177
- - قانون کلّی مرگ 178
- - مرگ از منظر روایات 180
- - لحظه ی مرگ 183
- - کیفیت مرگ 185
- - هراس از مرگ 191
- - آثار یاد مرگ 194
- اشاره 197
- 2- اعتقاد به برزخ و تأثیر آن 197
- - عالم قبر یا برزخ 199
- - سؤال قبر 202
- - فشار قبر 204
- - عوامل فشار قبر 205
- - عوامل نجات از فشار قبر 207
- - حیات برزخی 209
- - اثر اعتقاد به برزخ 213
- اشاره 215
- 3- اعتقاد به حشر و تأثیر آن 215
- - نفخ صور 216
- - حشر در قیامت 219
- - هول قیامت 222
- اشاره 224
- - قیامت 224
- _ اسامی واوصاف قیامت 224
- _ رستاخیز 225
- _ مرصاد 226
- _ کنار رفتن پرده ها 227
- _ گاز گرفتن دست 228
- _ غبن 229
- 4_ اعتقاد به گواهان قیامت و تأثیر آن 230
- اشاره 230
- _ پیامبران 231
- _ امامان علیهم السلام : 232
- - فرشتگان 234
- _ زمان 236
- - زمین 236
- اعضا و جوارح 237
- اشاره 239
- 5_ اعتقاد به حساب و صراط و تأثیر آن 239
- _ همگانی نبودن حساب 241
- _ انواع حساب 243
- _ حسابگران 245
- _ میزان اعمال در قیامت 246
- _ موازین در قیامت 248
- _ صراط 249
- _ صراط در آخرت 253
- اشاره 255
- 6_ اعتقاد به شفاعت و تأثیر آن 255
- الف) شفاعت از دیدگاه قرآن 258
- ب) شفیعان درگاه الهی 263
- ج) شفاعت پیشوایان دینی 267
- د) شفاعت انبیا 269
- و) شفاعت مؤمنان 270
- ه_) شفاعت فرشتگان 271
- ی) شفاعت اعمال صالح 272
- ن) شفاعت قرآن کریم 274
- 2- شرک 275
- موانع شفاعت 275
- 1- کفر 275
- اشاره 275
- 3- ظلم 276
- 5- ممانعت از پرداخت مهر 277
- 4- دشمنی اهل بیت علیهم السلام 277
- 6- سبک شمردن نماز 277
- 7- غشّ در معامله 278
- اشاره 279
- 7- اعتقاد به بهشت و جهنّم و تأثیر آن 279
- _ بهشت فضل الهی 282
- اشاره 283
- _ نعمت های مادّی و معنوی بهشت 283
- 3- قصرهای بهشتی 284
- 1- باغ های بهشت 284
- 2- سایه های بهشتی 284
- 4- فرش ها و ارائک 285
- 5 _ غذاهای بهشتی 285
- 6 _ شراب های طَهُور 286
- نعمت های روحانی 287
- 1- ایمان و عمل صالح 289
- 8_ اسباب ورود به بهشت 289
- اشاره 289
- 2- تقوا 290
- 3- احسان و نیکوکاری 290
- 4- ترک هواپرستی 291
- 5_ اخلاص 291
- _ جهنّم و حقیقت آن 292
- 6_ صبر در برابر سختی ها 292
- _ عذاب های جسمانی و روحانی جهنّمیان 299
- الف- شدّت فوق العاده ی عذاب های دوزخیان 299
- اشاره 299
- ب _ غذای دوزخیان 300
- ج _ لباس دوزخیان 301
- اشاره 302
- _ اسباب ورود به جهنّم 302
- 1_ کفر و نفاق 302
- 2_ نافرمانی خداوند 303
- 3_ پیروی از شیطان 303
- 4- فراموش کردن آخرت 304
- 5_ دنیا پرستی 304
- 7_ منع زکات 305
- 8_ خوردن مال یتیم 305
- 6_ ترک نماز 305
- اشاره 307
- فصل دوم آثار فردی و اجتماعی معاد 307
- آثار فردی معاد 308
- اشاره 308
- معنایافتن زندگی 309
- اشاره 309
- - برطرف شدن اضطراب 314
- - مسئولیّت پذیری 315
- امور مورد محاسبه 318
- - ارضای میل جاودانگی انسان 323
- - بندگی خدا 325
- شوق لقای الهی 326
- آثار اجتماعی معاد 328
- - رشد و پرورش فضائل اخلاقی در جامعه 328
- اشاره 328
- - تأمین امنیّت اجتماعی 329
- - ایثار و فداکاری 330
- خاتمه 332
- فهرست منابع و مآخذ 335
1- [1] . طلب و اراده، ص 45 و 46.
2- [2] . سوره ی مؤمنون، آیه ی 115.
3- [3] . سوره ی ابراهیم، آیه ی 8.
زیرا لازمه اش آن است که ذات حق بدون آن هدف کامل نبوده و با نیل به آن کامل شود. در حالی که واجب الوجوب عین کمال صرف و نامحدود است و کمالی خارج از ذات وی فرض نمی شود.
جمع میان این دو اقتضا آن است که فاعل جهان امکان منزّه از هدف بوده چون خود عین هدف هر موجودی است چنان که عین مبدأ هر موجودی است لیکن خود جهان دارای هدف وجودی بوده و به آن نائل می گردد، گرچه عده ای از آن در بین راه از گزند برخورد ناگوار مصون نخواهند بود(1).
3. آفرینش انسان، از دیدگاه وحی
بهترین مرجع برای شناخت هدف آفرینش قرآن کریم است؛ زیرا قرآن کتاب زندگی و نسخه ی تکامل و سعادت آدمی است:
)وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرآن ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤمِنینَ ...((2)
«و از قرآن آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان، نازل می کنیم ...».
در آیات قرآن تعبیرهای مختلفی در باره ی هدف آفرینش انسان شده است که به اختصار ذکر می شود:
الف: امتحان و آزمایش انسان ها:
)وَ هُوَ الَّذی خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَْرضِ فِی سِتَّهِ اَیام وَ کان عَرشُه عَلَی الْماءِ لِیبْلُوَکُم أَیکُم أَحسَن عَمَلاً((3)