- مقدمه پژوهشکده 1
- پیشگفتار 3
- مقدمه 6
- اشاره 6
- الف) حضرت آدم علیه السلام و روز بازپسین 7
- ج) حضرت ابراهیم علیه السلام و معاد انسان ها 8
- ب) حضرت نوح علیه السلام و روز رستاخیز 8
- ه_) اعتقاد به معاد در کلام حضرت عیسی علیه السلام 9
- د) حضرت موسی علیه السلام و اعتقاد به سرای دیگر 9
- اشاره 12
- بخش اول کلّیات 12
- اشاره 13
- فصل یکم واژه ی معاد 13
- اشاره 14
- 1- «معاد» در لغت و اصطلاح 14
- 1_1_ معاد جسمانی یا روحانی 17
- 2_1_ معاد جسمانی از نظر قرآن 18
- 3-1- معاد جسمانی از نظر روایات 19
- 2- ایمان به معاد و آثار آن 20
- 3- یاد معاد 23
- اشاره 26
- فصل دوّم حقیقت و جاودانگی نفس 26
- 1- نفس در منظر قرآن 31
- اشاره 33
- 2- تجرّد نفس 33
- - ادلّه ی عقلیه 34
- - ادلّه ی نقلیه 35
- اشاره 37
- 3- بقا ی نفس 37
- - ادلّه ی عقلیه 38
- - ادلّه ی شرعیه 39
- اشاره 42
- فصل سوّم نگاهی به ادلّه ی اثبات معاد 42
- 1- ضرورت معاد 43
- 2- امکان معاد 46
- اشاره 51
- 3- نمونه های عینی معاد در قرآن 51
- - ماجرای حیات عُزیر بعد از مرگ 52
- - داستان حضرت ابراهیم علیه السلام و احیای مرغان 53
- - داستان اصحاب کهف 53
- - ماجرای کشته ی بنی اسرائیل 54
- 4- دلایل وقوع معاد 55
- اشاره 55
- - برهان فطرت 55
- - برهان حکمت 59
- - برهان عدالت 62
- - برهان حرکت 64
- - برهان رحمت 66
- اشاره 70
- بخش دوّم تأثیر اعتقاد به معاد در بینش ها 70
- فصل اول مستقل و هدف نبودن دنیا 71
- اشاره 71
- 1- معانی لغوی و اصطلاحی دنیا 72
- اشاره 74
- 2- آیات مدح دنیا در قرآن 74
- - دنیا فضل الهی است 74
- -دنیا خیر است 75
- -دنیا حسنه است 77
- -دنیا «رحمت» است 78
- بعضی از آیات ذم دنیا عبارتند از 79
- اشاره 79
- -3 آیات مذمّت دنیا در قرآن 79
- دنیا «لهو و لعب» است 79
- دنیا متاع غرور است 82
- دنیا متاع ناپایدار 84
- دنیا، نفی کننده آخرت است 85
- 4- رابطه ی دنیا و آخرت 86
- 5- جمع بین دنیا و آخرت 89
- 6- رابطه ی انسان و دنیا 90
- 7- دنیا هدف نهایی نابینایان 92
- اشاره 94
- فصل دوم معاد و فلسفه ی آفرینش 94
- 1. دیدگاه متکلمین 95
- 2. نظر امام خمینی رحمه الله 100
- 3. آفرینش انسان، از دیدگاه وحی 102
- 4. عبادت چیست؟ 108
- 5. ابعاد عبادت 111
- 6. تقدم علم بر عبادت 113
- 7. بهترین عبادت 115
- 8. از عبودیت تا ربوبیت 121
- اشاره 121
- 1. مرحله ی بینش و تسلّط بر نفس 122
- 2. مرحله ی تسلّط بر نیروی متخیله 123
- 4. مرحله ی فرمانبرداری تن 123
- 3. مرحله ی بی نیازی روح از بدن 123
- 5. مرحله ی فرمانبرداری طبیعت 123
- 1. کبر 125
- 2. پیروی از نفس 125
- اشاره 125
- 9. عوامل بی رغبتی به عبادت 125
- 3. لقمه ی حرام 126
- 10. عبادت و قیامت 127
- اشاره 130
- فصل سوم جاودانگی اعمال 130
- 1. تجسّم اعمال 134
- 2. تجسّم و جاوانگی اعمال از دیدگاه قرآن 135
- اشاره 135
- الف) دسته ی اول 136
- اشاره 138
- ب) دسته ی دوم 138
- - حضور عمل در قیامت 138
- - اتیان عمل در قیامت 140
- ج) آیات دسته ی سوم 141
- - وجدان عمل در قیامت 141
- - جزای انسان مکتسبات اوست 142
- د) آیات دسته ی چهارم 142
- اشاره 142
- ه_) آیات دسته ی پنجم 143
- - جزای بدکاران تنها اعمال آنان است 143
- اشاره 143
- - اعمال بد و ناروا، عین آتش و عذاب است 143
- - تجسّم اعمال بُخل ورزیده شده 144
- 3. تجسّم و جاودانگی اعمال از دیدگاه روایات 145
- الف) دسته ی اول 145
- اشاره 145
- ب) دسته دوم 147
- ج) دسته ی سوم 149
- احباط اعمال 152
- د) دسته ی چهارم 152
- 1- کفر 157
- عوامل حبط 157
- 2- شرک 157
- اشاره 157
- -3 نفاق: 158
- 4- ارتداد 160
- 5- تکذیب معاد 160
- 6- نپذیرفتن ولایت حضرت علی علیه السلام 161
- 7- ترک عمدی نماز 161
- 8- راضی نبودن به قضای الهی 162
- 9- ریا 162
- 12- عجب و خودبزرگ بینی 163
- 10- منّت گذاردن 163
- 11- حسد 163
- 13- طمع 164
- تکفیر اعمال 165
- اشاره 167
- عوامل تکفیر 167
- 1- اسلام و ایمان 167
- 2- اجتناب از گناهان کبیره: 168
- 5- ذکر و یاد خدا 169
- 4- تلاوت قرآن 169
- 3- استغفار 169
- 6- سجده 170
- 7- شفاعت 170
- 8- صدقه 170
- 9- نماز 171
- 10- ولایت و محبّت اهل بیت 171
- اشاره 173
- بخش سوم اعتقاد به معاد در زندگی بشر 173
- اشاره 174
- فصل اوّل تأثیر اعتقاد به معاد در زندگی 174
- 1- اعتقاد به مرگ و تأثیر آن 176
- اشاره 176
- - حقیقت مرگ 177
- - قانون کلّی مرگ 178
- - مرگ از منظر روایات 180
- - لحظه ی مرگ 183
- - کیفیت مرگ 185
- - هراس از مرگ 191
- - آثار یاد مرگ 194
- اشاره 197
- 2- اعتقاد به برزخ و تأثیر آن 197
- - عالم قبر یا برزخ 199
- - سؤال قبر 202
- - فشار قبر 204
- - عوامل فشار قبر 205
- - عوامل نجات از فشار قبر 207
- - حیات برزخی 209
- - اثر اعتقاد به برزخ 213
- 3- اعتقاد به حشر و تأثیر آن 215
- اشاره 215
- - نفخ صور 216
- - حشر در قیامت 219
- - هول قیامت 222
- _ اسامی واوصاف قیامت 224
- اشاره 224
- - قیامت 224
- _ رستاخیز 225
- _ مرصاد 226
- _ کنار رفتن پرده ها 227
- _ گاز گرفتن دست 228
- _ غبن 229
- 4_ اعتقاد به گواهان قیامت و تأثیر آن 230
- اشاره 230
- _ پیامبران 231
- _ امامان علیهم السلام : 232
- - فرشتگان 234
- _ زمان 236
- - زمین 236
- اعضا و جوارح 237
- 5_ اعتقاد به حساب و صراط و تأثیر آن 239
- اشاره 239
- _ همگانی نبودن حساب 241
- _ انواع حساب 243
- _ حسابگران 245
- _ میزان اعمال در قیامت 246
- _ موازین در قیامت 248
- _ صراط 249
- _ صراط در آخرت 253
- 6_ اعتقاد به شفاعت و تأثیر آن 255
- اشاره 255
- الف) شفاعت از دیدگاه قرآن 258
- ب) شفیعان درگاه الهی 263
- ج) شفاعت پیشوایان دینی 267
- د) شفاعت انبیا 269
- و) شفاعت مؤمنان 270
- ه_) شفاعت فرشتگان 271
- ی) شفاعت اعمال صالح 272
- ن) شفاعت قرآن کریم 274
- 2- شرک 275
- موانع شفاعت 275
- اشاره 275
- 1- کفر 275
- 3- ظلم 276
- 4- دشمنی اهل بیت علیهم السلام 277
- 5- ممانعت از پرداخت مهر 277
- 6- سبک شمردن نماز 277
- 7- غشّ در معامله 278
- اشاره 279
- 7- اعتقاد به بهشت و جهنّم و تأثیر آن 279
- _ بهشت فضل الهی 282
- _ نعمت های مادّی و معنوی بهشت 283
- اشاره 283
- 2- سایه های بهشتی 284
- 1- باغ های بهشت 284
- 3- قصرهای بهشتی 284
- 4- فرش ها و ارائک 285
- 5 _ غذاهای بهشتی 285
- 6 _ شراب های طَهُور 286
- نعمت های روحانی 287
- 1- ایمان و عمل صالح 289
- 8_ اسباب ورود به بهشت 289
- اشاره 289
- 2- تقوا 290
- 3- احسان و نیکوکاری 290
- 4- ترک هواپرستی 291
- 5_ اخلاص 291
- _ جهنّم و حقیقت آن 292
- 6_ صبر در برابر سختی ها 292
- _ عذاب های جسمانی و روحانی جهنّمیان 299
- الف- شدّت فوق العاده ی عذاب های دوزخیان 299
- اشاره 299
- ب _ غذای دوزخیان 300
- ج _ لباس دوزخیان 301
- اشاره 302
- _ اسباب ورود به جهنّم 302
- 1_ کفر و نفاق 302
- 2_ نافرمانی خداوند 303
- 3_ پیروی از شیطان 303
- 4- فراموش کردن آخرت 304
- 5_ دنیا پرستی 304
- 7_ منع زکات 305
- 8_ خوردن مال یتیم 305
- 6_ ترک نماز 305
- اشاره 307
- فصل دوم آثار فردی و اجتماعی معاد 307
- آثار فردی معاد 308
- اشاره 308
- اشاره 309
- معنایافتن زندگی 309
- - برطرف شدن اضطراب 314
- - مسئولیّت پذیری 315
- امور مورد محاسبه 318
- - ارضای میل جاودانگی انسان 323
- - بندگی خدا 325
- شوق لقای الهی 326
- - رشد و پرورش فضائل اخلاقی در جامعه 328
- اشاره 328
- آثار اجتماعی معاد 328
- - تأمین امنیّت اجتماعی 329
- - ایثار و فداکاری 330
- خاتمه 332
- فهرست منابع و مآخذ 335
1- [1] . تفسیر صافی، ج2، ص699.
2- [2] . معانی الاخبار، ص289.
3- [3] . همان، ص290.
«اَداءُ الفَرائضِ وَ اجتِنابِ المَحارِمِ وَ الاشتِمالِ عَلَی المَکارِمِ ثُمَّ لایبالِی أوقَعَ عَلَی الموتِ أم وَقَعَ عَلیهِ وَ اللّه ما یبالی ابن ابیطالِب أوقَعَ عَلَی المَوتِ أم وَقَع المَوتُ عَلَیه؛(1) به جا آوردن واجبات، دوری از محرمات و انجام کارهای نیک؛ پس [اگر کسی چنین کند] باکی ندارد که مرگ بر او وارد شود یا او بر مرگ وارد شود. به خدا قسم پسر ابی طالب باکی ندارد که مرگ بر او وارد شود یا او بر مرگ وارد شود».
- آثار یاد مرگ
یاد مرگ نه تنها انسان را نسبت به دنیا و رُشد مادّی بی اعتنا نمی کند، بلکه به زندگی معنایی دیگر و جهت درست می دهد. در انسان جنبش ایجاد می کند تا با تلاش و کوشش توشه و آذوقه ی لازم سفر طولانی آخرت را در دنیا فراهم کند. و «بهترین آذوقه نیز تقوا و کسب فضایل است».(2)
در آیات و روایات، با تعبیرات مختلف، انسان را به یادآوری مرگ و قیامت توصیه و از عواقب غفلت و بی توجهی به آن، برحذر می دارد حضرت علی علیه السلام فرمودند:
«عِبادَ اللّه ! اَنَّ المَوتَ لَیسَ مِنهُ فَوتٌ فاحذَرُوا قَبلَ وُقُوعِهِ وَ اَعِدُّوا لَهُ عُدَّتَهُ فَاِنَّکُم طَردُ المَوتِ... فَاَکثِروا ذِکرَ الموتِ عِندَ ما تَنازَِعَکُم اِلَیهِ اَنفُسُکُم مِنَ الشَّهواتِ؛(3) بندگان خدا! هرگز از مرگ گریزی نیست، و نمی توان از آن گذشت؛ پس بترسید قبل از وقوع آن و هر چه را برای مرگ لازم است آماده کنید؛ زیرا مرگ، همه ی شما را فرا می گیرد... پس