معاد و آثار اعتقاد به آن صفحه 231

1- [1] . سوره ی توبه، آیه ی 111.

2- [2] . سوره ی صف، آیات 10 _ 11.

می کند و در مرحله ی دوم به آن شهادت می دهد. سپس همه ی چیزهایی از قبیل اعضا و جوارح و زمان و مکان که بخواهند علیه انسان شهادت دهند، باید در هنگام صدور عمل از انسان، شاهد و آگاه باشند، تا بتوانند به آنها شهادت دهند. بعضی از شاهدان عبارتند از:

_ خداوند متعال:

انسان هر چه حضور شاهدها را بیشتر احساس کند، برای تقوا و تربیت خود انگیزه مهم تری می یابد. بزرگترین شاهدان، خداوند متعال است:

)اِنَّ اللّه َ عَلی کُلِّ شی ءٍ شیهدٌ((1)

آیات در این زمینه زیاد است؛ از جمله عبارتند از: مائده/ 117، نساء / 33، فصّلت / 53، سبأ / 47، بروج / 9 و ... .

_ پیامبران

درک و احاطه بر باطن اعمال مردم غیر ممکن است، مگر برای خداوند که اگر خدا بخواهد آگاهی از ضمایر و نهان انسان ها را به آنان ارزانی می دارد.

پیامبران الهی از جمله افرادی هستند که خداوند آنان را شاهد بر اعمال امتشان قرار داده است و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله شاهد بر همه است.

قرآن کریم در این باره چنین می فرماید:

)فَکیفَ إذا جِئنا مِن کُلِّ أُمَّهٍ بِشَهیدٍ وَ جِئنا بِکَ عَلی هؤُلاءِ شَهیداً* یومئذٍ یودُّ الَّذین کَفَرُو وَ عَصُوا الرَّسولَ لَو تُسَوّی بِهِم الأَرضُ وَ لا تُسَوّی بِهِم الأَرضُ وَ لا یکتُمُونَ اللّه َ حَدیثا((2)