- مقدمه پژوهشکده 1
- پیشگفتار 3
- مقدمه 6
- اشاره 6
- الف) حضرت آدم علیه السلام و روز بازپسین 7
- ج) حضرت ابراهیم علیه السلام و معاد انسان ها 8
- ب) حضرت نوح علیه السلام و روز رستاخیز 8
- ه_) اعتقاد به معاد در کلام حضرت عیسی علیه السلام 9
- د) حضرت موسی علیه السلام و اعتقاد به سرای دیگر 9
- بخش اول کلّیات 12
- اشاره 12
- فصل یکم واژه ی معاد 13
- اشاره 13
- اشاره 14
- 1- «معاد» در لغت و اصطلاح 14
- 1_1_ معاد جسمانی یا روحانی 17
- 2_1_ معاد جسمانی از نظر قرآن 18
- 3-1- معاد جسمانی از نظر روایات 19
- 2- ایمان به معاد و آثار آن 20
- 3- یاد معاد 23
- اشاره 26
- فصل دوّم حقیقت و جاودانگی نفس 26
- 1- نفس در منظر قرآن 31
- 2- تجرّد نفس 33
- اشاره 33
- - ادلّه ی عقلیه 34
- - ادلّه ی نقلیه 35
- 3- بقا ی نفس 37
- اشاره 37
- - ادلّه ی عقلیه 38
- - ادلّه ی شرعیه 39
- فصل سوّم نگاهی به ادلّه ی اثبات معاد 42
- اشاره 42
- 1- ضرورت معاد 43
- 2- امکان معاد 46
- اشاره 51
- 3- نمونه های عینی معاد در قرآن 51
- - ماجرای حیات عُزیر بعد از مرگ 52
- - داستان حضرت ابراهیم علیه السلام و احیای مرغان 53
- - داستان اصحاب کهف 53
- - ماجرای کشته ی بنی اسرائیل 54
- 4- دلایل وقوع معاد 55
- اشاره 55
- - برهان فطرت 55
- - برهان حکمت 59
- - برهان عدالت 62
- - برهان حرکت 64
- - برهان رحمت 66
- بخش دوّم تأثیر اعتقاد به معاد در بینش ها 70
- اشاره 70
- اشاره 71
- فصل اول مستقل و هدف نبودن دنیا 71
- 1- معانی لغوی و اصطلاحی دنیا 72
- 2- آیات مدح دنیا در قرآن 74
- اشاره 74
- - دنیا فضل الهی است 74
- -دنیا خیر است 75
- -دنیا حسنه است 77
- -دنیا «رحمت» است 78
- -3 آیات مذمّت دنیا در قرآن 79
- بعضی از آیات ذم دنیا عبارتند از 79
- اشاره 79
- دنیا «لهو و لعب» است 79
- دنیا متاع غرور است 82
- دنیا متاع ناپایدار 84
- دنیا، نفی کننده آخرت است 85
- 4- رابطه ی دنیا و آخرت 86
- 5- جمع بین دنیا و آخرت 89
- 6- رابطه ی انسان و دنیا 90
- 7- دنیا هدف نهایی نابینایان 92
- اشاره 94
- فصل دوم معاد و فلسفه ی آفرینش 94
- 1. دیدگاه متکلمین 95
- 2. نظر امام خمینی رحمه الله 100
- 3. آفرینش انسان، از دیدگاه وحی 102
- 4. عبادت چیست؟ 108
- 5. ابعاد عبادت 111
- 6. تقدم علم بر عبادت 113
- 7. بهترین عبادت 115
- اشاره 121
- 8. از عبودیت تا ربوبیت 121
- 1. مرحله ی بینش و تسلّط بر نفس 122
- 4. مرحله ی فرمانبرداری تن 123
- 2. مرحله ی تسلّط بر نیروی متخیله 123
- 5. مرحله ی فرمانبرداری طبیعت 123
- 3. مرحله ی بی نیازی روح از بدن 123
- 2. پیروی از نفس 125
- 1. کبر 125
- اشاره 125
- 9. عوامل بی رغبتی به عبادت 125
- 3. لقمه ی حرام 126
- 10. عبادت و قیامت 127
- اشاره 130
- فصل سوم جاودانگی اعمال 130
- 1. تجسّم اعمال 134
- 2. تجسّم و جاوانگی اعمال از دیدگاه قرآن 135
- اشاره 135
- الف) دسته ی اول 136
- ب) دسته ی دوم 138
- - حضور عمل در قیامت 138
- اشاره 138
- - اتیان عمل در قیامت 140
- ج) آیات دسته ی سوم 141
- - وجدان عمل در قیامت 141
- - جزای انسان مکتسبات اوست 142
- د) آیات دسته ی چهارم 142
- اشاره 142
- ه_) آیات دسته ی پنجم 143
- اشاره 143
- - جزای بدکاران تنها اعمال آنان است 143
- - اعمال بد و ناروا، عین آتش و عذاب است 143
- - تجسّم اعمال بُخل ورزیده شده 144
- اشاره 145
- 3. تجسّم و جاودانگی اعمال از دیدگاه روایات 145
- الف) دسته ی اول 145
- ب) دسته دوم 147
- ج) دسته ی سوم 149
- د) دسته ی چهارم 152
- احباط اعمال 152
- عوامل حبط 157
- 2- شرک 157
- اشاره 157
- 1- کفر 157
- -3 نفاق: 158
- 4- ارتداد 160
- 5- تکذیب معاد 160
- 6- نپذیرفتن ولایت حضرت علی علیه السلام 161
- 7- ترک عمدی نماز 161
- 9- ریا 162
- 8- راضی نبودن به قضای الهی 162
- 12- عجب و خودبزرگ بینی 163
- 11- حسد 163
- 10- منّت گذاردن 163
- 13- طمع 164
- تکفیر اعمال 165
- عوامل تکفیر 167
- 1- اسلام و ایمان 167
- اشاره 167
- 2- اجتناب از گناهان کبیره: 168
- 5- ذکر و یاد خدا 169
- 4- تلاوت قرآن 169
- 3- استغفار 169
- 8- صدقه 170
- 6- سجده 170
- 7- شفاعت 170
- 10- ولایت و محبّت اهل بیت 171
- 9- نماز 171
- اشاره 173
- بخش سوم اعتقاد به معاد در زندگی بشر 173
- اشاره 174
- فصل اوّل تأثیر اعتقاد به معاد در زندگی 174
- 1- اعتقاد به مرگ و تأثیر آن 176
- اشاره 176
- - حقیقت مرگ 177
- - قانون کلّی مرگ 178
- - مرگ از منظر روایات 180
- - لحظه ی مرگ 183
- - کیفیت مرگ 185
- - هراس از مرگ 191
- - آثار یاد مرگ 194
- اشاره 197
- 2- اعتقاد به برزخ و تأثیر آن 197
- - عالم قبر یا برزخ 199
- - سؤال قبر 202
- - فشار قبر 204
- - عوامل فشار قبر 205
- - عوامل نجات از فشار قبر 207
- - حیات برزخی 209
- - اثر اعتقاد به برزخ 213
- 3- اعتقاد به حشر و تأثیر آن 215
- اشاره 215
- - نفخ صور 216
- - حشر در قیامت 219
- - هول قیامت 222
- اشاره 224
- - قیامت 224
- _ اسامی واوصاف قیامت 224
- _ رستاخیز 225
- _ مرصاد 226
- _ کنار رفتن پرده ها 227
- _ گاز گرفتن دست 228
- _ غبن 229
- 4_ اعتقاد به گواهان قیامت و تأثیر آن 230
- اشاره 230
- _ پیامبران 231
- _ امامان علیهم السلام : 232
- - فرشتگان 234
- _ زمان 236
- - زمین 236
- اعضا و جوارح 237
- 5_ اعتقاد به حساب و صراط و تأثیر آن 239
- اشاره 239
- _ همگانی نبودن حساب 241
- _ انواع حساب 243
- _ حسابگران 245
- _ میزان اعمال در قیامت 246
- _ موازین در قیامت 248
- _ صراط 249
- _ صراط در آخرت 253
- 6_ اعتقاد به شفاعت و تأثیر آن 255
- اشاره 255
- الف) شفاعت از دیدگاه قرآن 258
- ب) شفیعان درگاه الهی 263
- ج) شفاعت پیشوایان دینی 267
- د) شفاعت انبیا 269
- و) شفاعت مؤمنان 270
- ه_) شفاعت فرشتگان 271
- ی) شفاعت اعمال صالح 272
- ن) شفاعت قرآن کریم 274
- 1- کفر 275
- موانع شفاعت 275
- 2- شرک 275
- اشاره 275
- 3- ظلم 276
- 6- سبک شمردن نماز 277
- 4- دشمنی اهل بیت علیهم السلام 277
- 5- ممانعت از پرداخت مهر 277
- 7- غشّ در معامله 278
- اشاره 279
- 7- اعتقاد به بهشت و جهنّم و تأثیر آن 279
- _ بهشت فضل الهی 282
- _ نعمت های مادّی و معنوی بهشت 283
- اشاره 283
- 1- باغ های بهشت 284
- 3- قصرهای بهشتی 284
- 2- سایه های بهشتی 284
- 5 _ غذاهای بهشتی 285
- 4- فرش ها و ارائک 285
- 6 _ شراب های طَهُور 286
- نعمت های روحانی 287
- اشاره 289
- 8_ اسباب ورود به بهشت 289
- 1- ایمان و عمل صالح 289
- 3- احسان و نیکوکاری 290
- 2- تقوا 290
- 4- ترک هواپرستی 291
- 5_ اخلاص 291
- _ جهنّم و حقیقت آن 292
- 6_ صبر در برابر سختی ها 292
- الف- شدّت فوق العاده ی عذاب های دوزخیان 299
- اشاره 299
- _ عذاب های جسمانی و روحانی جهنّمیان 299
- ب _ غذای دوزخیان 300
- ج _ لباس دوزخیان 301
- _ اسباب ورود به جهنّم 302
- اشاره 302
- 1_ کفر و نفاق 302
- 2_ نافرمانی خداوند 303
- 3_ پیروی از شیطان 303
- 4- فراموش کردن آخرت 304
- 5_ دنیا پرستی 304
- 6_ ترک نماز 305
- 7_ منع زکات 305
- 8_ خوردن مال یتیم 305
- فصل دوم آثار فردی و اجتماعی معاد 307
- اشاره 307
- اشاره 308
- آثار فردی معاد 308
- اشاره 309
- معنایافتن زندگی 309
- - برطرف شدن اضطراب 314
- - مسئولیّت پذیری 315
- امور مورد محاسبه 318
- - ارضای میل جاودانگی انسان 323
- - بندگی خدا 325
- شوق لقای الهی 326
- آثار اجتماعی معاد 328
- - رشد و پرورش فضائل اخلاقی در جامعه 328
- اشاره 328
- - تأمین امنیّت اجتماعی 329
- - ایثار و فداکاری 330
- خاتمه 332
- فهرست منابع و مآخذ 335
1- [1] . بحارالانوار، ج 8، ص 228.
2- [2] . سوره ی دخان، آیات 43 الی 46.
3- [3] . غاشیه، آیات 4 الی 7.
در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین آمده است:
«الضّریعُ شی ءٌ یکونُ مِن النّار یشبِهُ الشّوکَ، أشَدُّ مِرارهً مِن الصَّبرِ، وَ اَنتنُ مِنَ الجِیفَهِ، وَ اَحَرُّ مِنَ النّار، سَمّاهُ اللّه ، ضریعاً؛(1) ضریع چیزی است که در آتش دوزخ می روید، شبیه خار، تلخ تر از صبر[ صبر گیاهی است که دارای گل زرد رنگ بسیار تلخی است] و بدبوتر از مردار و سوزان تر از آتش، که خداوند آن را «ضریع» نام نهاده است».
ج _ لباس دوزخیان
در دوزخ همه چیز رنگ عذاب و کیفر دارد، حتّی «لباس» قرآن می فرماید:
)فَالَّذین کَفَرُوا قُطِعَت لَهُم ثیابٌ مِن نّار((2)
«کسانی که کافر شدند، لباس هایی از آتش برای آنها بریده شده است».
)سرابیلُهُم مِن قَطِرانٍ وَ تَغشی وُجُوهَهُم النّارُ((3)
«لباس های آنان [مجرمان] از قطران [مادّه ی چسبنده ی بدبوی قابل اشتعال] است، و صورتهایشان را آتش می پوشاند».
«سرابیل» جمع «سربال» به معنی پیراهن است از هر جنسی که باشد.(4)
«قطران» چیزی است سیاه، بدبو، چسبنده که آن را برشتر می مالند؛ یعنی پیراهن گنه کاران از این گونه چیز است و روی بدنشان را می پوشاند.(5)