- مقدمه پژوهشکده 1
- پیشگفتار 3
- مقدمه 6
- اشاره 6
- الف) حضرت آدم علیه السلام و روز بازپسین 7
- ج) حضرت ابراهیم علیه السلام و معاد انسان ها 8
- ب) حضرت نوح علیه السلام و روز رستاخیز 8
- د) حضرت موسی علیه السلام و اعتقاد به سرای دیگر 9
- ه_) اعتقاد به معاد در کلام حضرت عیسی علیه السلام 9
- بخش اول کلّیات 12
- اشاره 12
- اشاره 13
- فصل یکم واژه ی معاد 13
- اشاره 14
- 1- «معاد» در لغت و اصطلاح 14
- 1_1_ معاد جسمانی یا روحانی 17
- 2_1_ معاد جسمانی از نظر قرآن 18
- 3-1- معاد جسمانی از نظر روایات 19
- 2- ایمان به معاد و آثار آن 20
- 3- یاد معاد 23
- اشاره 26
- فصل دوّم حقیقت و جاودانگی نفس 26
- 1- نفس در منظر قرآن 31
- اشاره 33
- 2- تجرّد نفس 33
- - ادلّه ی عقلیه 34
- - ادلّه ی نقلیه 35
- اشاره 37
- 3- بقا ی نفس 37
- - ادلّه ی عقلیه 38
- - ادلّه ی شرعیه 39
- فصل سوّم نگاهی به ادلّه ی اثبات معاد 42
- اشاره 42
- 1- ضرورت معاد 43
- 2- امکان معاد 46
- 3- نمونه های عینی معاد در قرآن 51
- اشاره 51
- - ماجرای حیات عُزیر بعد از مرگ 52
- - داستان حضرت ابراهیم علیه السلام و احیای مرغان 53
- - داستان اصحاب کهف 53
- - ماجرای کشته ی بنی اسرائیل 54
- - برهان فطرت 55
- اشاره 55
- 4- دلایل وقوع معاد 55
- - برهان حکمت 59
- - برهان عدالت 62
- - برهان حرکت 64
- - برهان رحمت 66
- بخش دوّم تأثیر اعتقاد به معاد در بینش ها 70
- اشاره 70
- اشاره 71
- فصل اول مستقل و هدف نبودن دنیا 71
- 1- معانی لغوی و اصطلاحی دنیا 72
- 2- آیات مدح دنیا در قرآن 74
- اشاره 74
- - دنیا فضل الهی است 74
- -دنیا خیر است 75
- -دنیا حسنه است 77
- -دنیا «رحمت» است 78
- بعضی از آیات ذم دنیا عبارتند از 79
- -3 آیات مذمّت دنیا در قرآن 79
- اشاره 79
- دنیا «لهو و لعب» است 79
- دنیا متاع غرور است 82
- دنیا متاع ناپایدار 84
- دنیا، نفی کننده آخرت است 85
- 4- رابطه ی دنیا و آخرت 86
- 5- جمع بین دنیا و آخرت 89
- 6- رابطه ی انسان و دنیا 90
- 7- دنیا هدف نهایی نابینایان 92
- فصل دوم معاد و فلسفه ی آفرینش 94
- اشاره 94
- 1. دیدگاه متکلمین 95
- 2. نظر امام خمینی رحمه الله 100
- 3. آفرینش انسان، از دیدگاه وحی 102
- 4. عبادت چیست؟ 108
- 5. ابعاد عبادت 111
- 6. تقدم علم بر عبادت 113
- 7. بهترین عبادت 115
- 8. از عبودیت تا ربوبیت 121
- اشاره 121
- 1. مرحله ی بینش و تسلّط بر نفس 122
- 3. مرحله ی بی نیازی روح از بدن 123
- 2. مرحله ی تسلّط بر نیروی متخیله 123
- 4. مرحله ی فرمانبرداری تن 123
- 5. مرحله ی فرمانبرداری طبیعت 123
- 9. عوامل بی رغبتی به عبادت 125
- اشاره 125
- 1. کبر 125
- 2. پیروی از نفس 125
- 3. لقمه ی حرام 126
- 10. عبادت و قیامت 127
- فصل سوم جاودانگی اعمال 130
- اشاره 130
- 1. تجسّم اعمال 134
- اشاره 135
- 2. تجسّم و جاوانگی اعمال از دیدگاه قرآن 135
- الف) دسته ی اول 136
- - حضور عمل در قیامت 138
- ب) دسته ی دوم 138
- اشاره 138
- - اتیان عمل در قیامت 140
- - وجدان عمل در قیامت 141
- ج) آیات دسته ی سوم 141
- د) آیات دسته ی چهارم 142
- - جزای انسان مکتسبات اوست 142
- اشاره 142
- اشاره 143
- ه_) آیات دسته ی پنجم 143
- - اعمال بد و ناروا، عین آتش و عذاب است 143
- - جزای بدکاران تنها اعمال آنان است 143
- - تجسّم اعمال بُخل ورزیده شده 144
- 3. تجسّم و جاودانگی اعمال از دیدگاه روایات 145
- اشاره 145
- الف) دسته ی اول 145
- ب) دسته دوم 147
- ج) دسته ی سوم 149
- د) دسته ی چهارم 152
- احباط اعمال 152
- عوامل حبط 157
- 1- کفر 157
- اشاره 157
- 2- شرک 157
- -3 نفاق: 158
- 5- تکذیب معاد 160
- 4- ارتداد 160
- 7- ترک عمدی نماز 161
- 6- نپذیرفتن ولایت حضرت علی علیه السلام 161
- 9- ریا 162
- 8- راضی نبودن به قضای الهی 162
- 11- حسد 163
- 12- عجب و خودبزرگ بینی 163
- 10- منّت گذاردن 163
- 13- طمع 164
- تکفیر اعمال 165
- اشاره 167
- 1- اسلام و ایمان 167
- عوامل تکفیر 167
- 2- اجتناب از گناهان کبیره: 168
- 3- استغفار 169
- 4- تلاوت قرآن 169
- 5- ذکر و یاد خدا 169
- 8- صدقه 170
- 7- شفاعت 170
- 6- سجده 170
- 10- ولایت و محبّت اهل بیت 171
- 9- نماز 171
- بخش سوم اعتقاد به معاد در زندگی بشر 173
- اشاره 173
- اشاره 174
- فصل اوّل تأثیر اعتقاد به معاد در زندگی 174
- اشاره 176
- 1- اعتقاد به مرگ و تأثیر آن 176
- - حقیقت مرگ 177
- - قانون کلّی مرگ 178
- - مرگ از منظر روایات 180
- - لحظه ی مرگ 183
- - کیفیت مرگ 185
- - هراس از مرگ 191
- - آثار یاد مرگ 194
- 2- اعتقاد به برزخ و تأثیر آن 197
- اشاره 197
- - عالم قبر یا برزخ 199
- - سؤال قبر 202
- - فشار قبر 204
- - عوامل فشار قبر 205
- - عوامل نجات از فشار قبر 207
- - حیات برزخی 209
- - اثر اعتقاد به برزخ 213
- 3- اعتقاد به حشر و تأثیر آن 215
- اشاره 215
- - نفخ صور 216
- - حشر در قیامت 219
- - هول قیامت 222
- _ اسامی واوصاف قیامت 224
- اشاره 224
- - قیامت 224
- _ رستاخیز 225
- _ مرصاد 226
- _ کنار رفتن پرده ها 227
- _ گاز گرفتن دست 228
- _ غبن 229
- اشاره 230
- 4_ اعتقاد به گواهان قیامت و تأثیر آن 230
- _ پیامبران 231
- _ امامان علیهم السلام : 232
- - فرشتگان 234
- _ زمان 236
- - زمین 236
- اعضا و جوارح 237
- 5_ اعتقاد به حساب و صراط و تأثیر آن 239
- اشاره 239
- _ همگانی نبودن حساب 241
- _ انواع حساب 243
- _ حسابگران 245
- _ میزان اعمال در قیامت 246
- _ موازین در قیامت 248
- _ صراط 249
- _ صراط در آخرت 253
- اشاره 255
- 6_ اعتقاد به شفاعت و تأثیر آن 255
- الف) شفاعت از دیدگاه قرآن 258
- ب) شفیعان درگاه الهی 263
- ج) شفاعت پیشوایان دینی 267
- د) شفاعت انبیا 269
- و) شفاعت مؤمنان 270
- ه_) شفاعت فرشتگان 271
- ی) شفاعت اعمال صالح 272
- ن) شفاعت قرآن کریم 274
- اشاره 275
- 2- شرک 275
- 1- کفر 275
- موانع شفاعت 275
- 3- ظلم 276
- 4- دشمنی اهل بیت علیهم السلام 277
- 5- ممانعت از پرداخت مهر 277
- 6- سبک شمردن نماز 277
- 7- غشّ در معامله 278
- 7- اعتقاد به بهشت و جهنّم و تأثیر آن 279
- اشاره 279
- _ بهشت فضل الهی 282
- اشاره 283
- _ نعمت های مادّی و معنوی بهشت 283
- 1- باغ های بهشت 284
- 2- سایه های بهشتی 284
- 3- قصرهای بهشتی 284
- 5 _ غذاهای بهشتی 285
- 4- فرش ها و ارائک 285
- 6 _ شراب های طَهُور 286
- نعمت های روحانی 287
- 1- ایمان و عمل صالح 289
- 8_ اسباب ورود به بهشت 289
- اشاره 289
- 2- تقوا 290
- 3- احسان و نیکوکاری 290
- 4- ترک هواپرستی 291
- 5_ اخلاص 291
- 6_ صبر در برابر سختی ها 292
- _ جهنّم و حقیقت آن 292
- الف- شدّت فوق العاده ی عذاب های دوزخیان 299
- _ عذاب های جسمانی و روحانی جهنّمیان 299
- اشاره 299
- ب _ غذای دوزخیان 300
- ج _ لباس دوزخیان 301
- 1_ کفر و نفاق 302
- اشاره 302
- _ اسباب ورود به جهنّم 302
- 2_ نافرمانی خداوند 303
- 3_ پیروی از شیطان 303
- 4- فراموش کردن آخرت 304
- 5_ دنیا پرستی 304
- 6_ ترک نماز 305
- 8_ خوردن مال یتیم 305
- 7_ منع زکات 305
- اشاره 307
- فصل دوم آثار فردی و اجتماعی معاد 307
- اشاره 308
- آثار فردی معاد 308
- اشاره 309
- معنایافتن زندگی 309
- - برطرف شدن اضطراب 314
- - مسئولیّت پذیری 315
- امور مورد محاسبه 318
- - ارضای میل جاودانگی انسان 323
- - بندگی خدا 325
- شوق لقای الهی 326
- اشاره 328
- - رشد و پرورش فضائل اخلاقی در جامعه 328
- آثار اجتماعی معاد 328
- - تأمین امنیّت اجتماعی 329
- - ایثار و فداکاری 330
- خاتمه 332
- فهرست منابع و مآخذ 335
1- [1] . سوره ی اعلی، آیات 16 و 17 و 18.
2- [2] . سوره ی حج، آیه ی 77.
3- [3] . سوره ی طه، آیات 14 و 15.
«منم، من، خدایی که جز من خدایی نیست، پس مرا پرستش کن و به یاد من نماز برپادار. در حقیقت، قیامت فرارسنده است. می خواهم آن را پوشیده دارم، تا هر کسی به [موجب] آن چه می کوشد جزا یابد».
مرحوم علّامه ی طباطبایی می فرماید:
«آیه ی )اِنَّ السّاعَهَ آتیه( دستور «فَاعبُدنی» را تعلیل می کند، و این با آن چه در ابتدای آیه به آن اشاره شده که لزوماً بندگی خداوند متفرّع بر یگانگی ذات احدیت می باشد، منافی و معارض نیست؛ زیرا تحید بدون وجود معاد و حساب و کتاب – در عامّه ی مردم _ انگیزش ایجاد نمی کند و به همین جهت، معاد، متعلّق قضای حتمی الهی است. در این کلام اثر معاد در حاکم شدن ارزش های نفس الامری مانند بندگی خداوند متعال تبیین شده است».(1)
شوق لقای الهی
لقای الهی و رهایی از قفس جسم و ارزش والایی است که معتقد به معاد به آن باور دارد. امیرالمؤمنین علیه السلام در خطبه ی متقین به توصیف حال چنین کسانی می پردازد و می فرمایند:
«وَ لَوْ لَا الْأَجَلُ الَّذِی کَتَبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ لَمْ تَسْتَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِی أَجْسَادِهِمْ طَرْفَهَ عَیْنٍ شَوْقاً إِلَی الثَّوَابِ وَ خَوْفاً مِنَ الْعِقَابِ عَظُمَ الْخَالِقُ فِی أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَا دُونَهُ فِی أَعْیُنِهِمْ فَهُمْ وَ الْجَنَّهُ کَمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِیهَا مُنَعَّمُونَ؛(2) و اگر نبود مرگی که خدا بر آنان مقرّر فرموده، روح آنان حتّی به اندازه ی بر هم زدن چشم، در بدن ها قرار