- مقدّمه 1
- پیش گفتار 4
- اشاره 7
- بخش اوّل کلیات 7
- فصل اوّل: تعریف و پیشینه ی تاریخی پلورالیسم 8
- تعریف پلورالیسم 8
- اشاره 8
- اشاره 9
- پیشینه ی پلورالیسم 9
- پلورالیسم در مسیحیت 9
- پلورالیسم در اسلام 12
- پلورالیسم در ایران 14
- 1 _ تعصب های ناروای مسیحیان 17
- فصل دوم: پیش زمینه های گرایش به پلورالیسم دینی 17
- اشاره 17
- 2 _ لیبرالیسم سیاسی و دینی 18
- 3 _ حس گرایی 19
- 4 _ دین را آفریده ی بشر دانستن 21
- 5 _ افول معنویّت 23
- 6 _ معلل دانستن سرسپردگی به دین ویژه 24
- 8 _ توجیه مطالب کتاب مقدس مسیحیان 25
- 7 _ ناتوانی در مقایسه ی ادیان 25
- 9 _ گرایش به نسبی انگاری 26
- اشاره 29
- فصل سوم: گونه های پلورالیسم دینی 29
- 1 _ پلورالیسم شکّا کانه و پلورالیسم صوفیانه 29
- 2 _ پلورالیسم در دین و پلورالیسم در فهم دین 30
- 3 _ پلورالیسم دینی حقانیت 32
- 4 _ پلورالیسم دینی وظیفه شناختی 34
- 5 _ پلورالیسم دینی رفتاری 35
- 6 _ پلورالیسم دینی نجات 35
- اشاره 38
- بخش دوم راه های تبیین گونه گونی ادیان 38
- فصل اول: تفاوت ها و پیوندهای ادیان 39
- اشاره 42
- فصل دوم: رویکردهای گوناگون به گونه گونی ادیان 42
- 1 _ انحصار گرایی دینی 42
- 2 _ شمول گرایی دینی 46
- 3 _ کثرت گرایی دینی 50
- اشاره 53
- بخش سوم پلورالیسم دینی از نگاه برون دینی و درون دینی 53
- فصل اول: نقد برون دینی پلورالیسم 54
- اشاره 54
- اشاره 54
- 1 _ پلورالیسم خویش برانداز 54
- ج _ حق پنداری اسلام 54
- الف _ حق پنداری خویش 54
- ب _ حق پنداری انحصارگرایی و شمول گرایی 54
- 2 _ بطلان ذاتی پلورالیسم دینی 55
- 3_ پذیرش پلورالیسم؛پذیرش شکّاکیت،نسبیت گرایی واجتماع نقیضین 60
- 5 _ هدایت ناخالص در پلورالیسم 61
- 4 _ تضاد پلورالیسم دینی در مرحله ی اجرا 61
- 6 _ صراط های مستقیم یا آیین های الهی و غیرالهی برحق 62
- 7 _ غفلت معرفت شناسانه در پلورالیسم دینی 63
- 8 _ درهم آمیختگی مباحث معرفت شناختی بامباحث اخلاقی در پلورالیسم دینی 64
- 9 _ قاعده ی لطف 65
- 10 _ پذیرش دین کامل، برتر و خالص تر 66
- 11 _ تقدم عقلانی و منطقی دین متأخر 68
- 12 _ پلورالیسم یا چراغ سبز به پیامبران کاذب و کذّاب 69
- 13 _ ارزش مندی جنبه ی عملی دین 70
- 14 _ افتراق زبان ناظر به خداوند با زبان ناظر به تجربه ی دینی 71
- 15 _ تسامح ناپذیری کثرت گرایی 72
- 17 _ چند انتقاد دیگر بر پلورالیسم دینی جان هیک 74
- 16 _ پسا تجددگرایی پلورالیسم دینی 74
- اشاره 76
- پلورالیسم دینی حقّانیت 76
- 1 _ اسلام عام و اسلام خاص 76
- اشاره 76
- فصل دوم: نقد درون دینی پلورالیسم 76
- اشاره 76
- اسلام عام 78
- اسلام خاص 81
- 2 _ اسلام، ناسخ بدون نسخ 84
- الف _ محمد صلی الله علیه و آله وسلم ؛ پیامبر همگان 89
- 3 _ جهان شمولی اسلام و قرآن 89
- ب _ قرآن؛ کتاب آسمانی همگان 90
- 4 _ فراخوان همگانی به اسلام خاص 91
- الف _ فراخوان همگانی قرآن به اسلام 91
- ب _ گرفتن میثاق از پیامبران در پیروی از اسلام 94
- ج _ فراخوان همگان به اسلام در سیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم 94
- 5 _ تحریف ادیان 95
- اشاره 95
- ب _ دروغ بستن یهود به خداوند 96
- الف _ بی سوادی اهل کتاب و فراموشی کتاب خدا 96
- ج _ افترا بستن اهل کتاب به خداوند 97
- د _ اهل کتاب و کتمان حق 98
- و _ یهودیان و تحریف 99
- ح _ تحریف اهل کتاب و بیان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم 99
- ز _ مسیحیان و تحریف 99
- 6 _ مصون ماندن قرآن از تحریف 101
- 7 _ جاده ی مستقیم الهی 102
- 8 _ پیروزی اسلام بر ادیان دیگر 104
- 9 _ پلورالیسم؛ راهی به سوی دین بشری 109
- 10 _ پلورالیسم و الهیات عقلانی _ وحیانی 110
- اشاره 110
- 1 _ خدای واحد 110
- 4 _ امّت واحد 111
- 2 _ آفرینش واحد 111
- 3 _ یگانه نگری رسولان الهی 111
- اشاره 112
- 6 _ پیامبران الهی؛ بنیان گذاران توحید کلمه 112
- پلورالیسم دینی رفتاری 112
- 5 _ هم آهنگی کتاب های آسمانی 112
- 1 _ حق انتخاب دین و دین داری در اسلام 113
- اشاره 113
- الف _ هر کسی دینی دارد 113
- ج _ انتخاب دین داری 114
- ب _ گونه گونی مناسک 114
- د _ اختیار در پذیرش اسلام 114
- 3 _ مهلت دادن خداوند به مخالفان 116
- 2 _ در اسلام، ابلاغ است نه اجبار 116
- 4 _ سفارش اسلام به گفت وگوی ادیان 117
- یک _ برخورد عفوآمیز با پیروان ادیان دیگر 118
- اشاره 118
- 5 _ رفتار مسالمت آمیز مسلمانان با پیروان ادیان دیگر 118
- دو _ صلح با صلح جویان 119
- الف _ دعوت به همبستگی و اتحاد 119
- اشاره 119
- 6 _ فراخواندن به اتحاد و رفتار بر اساس کتاب خود 119
- ب _ حل اختلاف اهل کتاب 120
- ج _ عمل به تورات و انجیل 121
- 7 _ مدارا و نیکوکاری با کافران 121
- اشاره 122
- پلورالیسم دینی نجات 122
- 1 _ معذوران از دیدگاه عقل 124
- اشاره 124
- گونه های استضعاف 126
- راه کار برون رفت از استضعاف 127
- خداوند و مستضعفان 128
- 3 _ معذوران از دیدگاه روایات 130
- اشاره 130
- مستضعف در روایات 131
- 4 _ معذوران از دیدگاه اندیشمندان اسلامی 134
- اشاره 134
- الف _ ابوعلی سینا 134
- ب _ صدرالمتألهین 137
- ج _ علامه طباطبایی 138
- قاصران و مقصران کیانند؟ 139
- هدایت، حقّانیت، نجات و سعادت 143
- بیشتر انسان ها اهل نجات و رستگاری اند 144
- برهان عقلانی _ وحیانی در خاتمیت و جامعیت اسلام 145
- اشاره 145
- خاتمیت و جامعیت اسلام 145
- برهان نقلی در خاتمیت و جامعیت اسلام 146
- اشاره 147
- خاتمیت در قرآن 147
- چهار _ اسلام؛ دین کامل و تمام 148
- دو _ اسلام؛ دین قیّم 148
- سه _ اسلام؛ دین حنیف، خالص و هم آهنگ با فطرت انسان ها 148
- یک _ اسلام؛ دین حق 148
- پنج _ اسلام؛ بهترین دین و تنها صراط مستقیم 149
- شش _ اسلام؛ یگانه دین مقبول الهی و اُمت اسلامی؛ بهترین اُمّت ها 150
- هفت _ اسلام؛ مجموعه ی شریعت های آسمانی و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم؛ خاتم پیامبران 150
- آسانی دین اسلام 151
- عوامل تجدید نبوت ها و ختم نبوت 154
- خاتمیت؛ خودکفایی بشر از پیامبر نه دین 155
- خاتمیت؛ راه گشای اختلاف ها 156
- نتیجه 157
- حُسن ختام 159
- موضع گیری ما در برابر ادیان 159
- وحدت ادیان الهی در قرآن 159
- اشاره 159
- اسلام؛ مصدِّق، مبیّن و ادامه دهنده ی ادیان پیشین 161
- 1 _ اسلام؛ مصدِّق ادیان پیشین 161
- اشاره 161
- 3 _ آشنایی اهل کتاب با اسلام 162
- 2 _ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم؛ تبیین گر کتاب های پیشین 162
- جایگاه تورات و انجیل در قرآن 163
- 1 _ توجه رسانه به جایگاه بحث پلورالیسم دینی 164
- رسانه و رهیافت های پلورالیسم 164
- اشاره 164
- 2 _ نقش رسانه در انتقال صحیح مباحث پلورالیستیک 165
- اشاره 165
- الف _ ارایه بحث پلورالیستیک 165
- ج _ برخورد درست رسانه با ادیان پیشین 167
- ب _ هدف مندی رسانه 167
- 4 _ پیش گیری از گسترش اباحی گری 168
- 3 _ بررسی کارشناسانه ی پلورالیسم دینی و کاربردی کردن آن 168
- 5 _ داشتن رویکرد پویا 169
- 6 _ توجه به غرض های سیاسی 171
- الف _ جدا کردن گونه ها و ساحت های بحث 172
- اشاره 172
- توصیه های لازم برای برنامه ریزان و برنامه سازان 172
- ب _ توجه به نگره ی عقلانی یا وحیانی بحث 173
- معرفی مراکز و نهادهای مربوط به موضوع 173
- اشاره 173
- پژوهش کده ی فلسفه و کلام اسلامی 173
- ج _ توجه به دین پژوهان خردگرا و دین گرا 173
- پژوهش گاه فرهنگ و اندیشه اسلامی 174
- مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه 174
- مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب 175
- مؤسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله 176
- معرفی کارشناس 176
- پرسش های کارشناسی 177
- الف) کتاب ها 182
- کتاب نامه 182
- ب) مقالات: 188
مقدّمه
مقدّمه
گوناگونی در عرصه های گونه گونِ فکری و فرهنگی، پدیده ای پذیرفتنی است. انسان ها در گوشه و کنار جهان با باورهای متنوع و متکثری زیست می کنند و اندیشمندان همه ی ادیان در پی دست یافتن به راهی برای کاهشِ اختلاف های برآمده از این گوناگونی ها هستند. در این میان، برخی از دانشمندان، «پلورالیسم دینی» را به عنوان تنها راه کار پیشنهاد داده اند. این نظریه برای کاستن از دامنه ی اختلاف های پیروان ادیان گوناگون، بر طبل حقّانیت نسبی ادیان می کوبد تا در پرتو حقّانیت ادیان، حق، هدایت و نجات را برای پیروان شان به ارمغان آورد.
پژوهش گر محترم جناب آقای داود رجبی نیا در تلاش است با نگاهی گذرا و دیدی درون و برون دینی به جنبه های گوناگون این نظریه، رهیافت های گویا و مثبت آن را روشن و نقاط ناگویای آن را برای جامعه ی دینی و نسلِ جوان دین پژوه آشکار سازد. نویسنده کوشیده است در گونه ی پلورالیسم دینی حقّانیت ثابت کند که اسلام عام، هم اکنون ناظر به اسلام خاص و هم آهنگ با آن بوده و شریعت اسلام تنها صراط مستقیم و تنها وسیله ی نجات است. خاتمیت در اسلام با پشتوانه ی ادلّه ی عقلی و نقلی