- [مقدمه 1
- پیشگفتار: 3
- اشاره 3
- التمهید فی علوم القرآن 5
- تناسب چیست و چه منظوری از آن داریم؟ 6
- تناسب از دیدگاه دانشمندان اسلامی 7
- کتابهایی که در موضوع «تناسب» نوشته شده است 8
- فایده و نقش علم تناسب در تفسیر قرآن کریم 9
- انواع ارتباطهای ممکن در بین آیات 9
- فصل اوّل تناسب و تناسق معنوی در قرآن کریم 12
- اشاره 12
- تفصیل مطالب ذکر شده 14
- تشکل سیاق 15
- عوامل مناسبات و سیاق 15
- اشاره 16
- آیاتی که درک تناسب آنها مشکل است 16
- نظر زمخشری در مورد آیه 189 سوره بقره 17
- وجه تناسب در آیات اوّل و دوّم سوره اسراء 18
- وجه تناسب در آیات دوّم و سوّم سوره نساء 20
- وجه تناسب بین صدر و ذیل آیه 24 سوره انفال از نظر اشاعره و دانشمندان اسلامی 22
- تناسب تمام آیات یک سوره با اهداف و اغراض کلّی آن 25
- حسن ائتلاف و انسجام مجموعه آیات هر سوره 26
- تناسب ابتدا و انتهای هر سوره با هم و تناسب هر دو با اهداف آن 26
- سخن سید قطب در مورد تناسب آیات هر سوره و ابتکارات جدید او 27
- نظریه «خاورشناسان» در ادعای پراکنده بودن مطالب «سوره ها» و پاسخ دکتر محمد عبداللّه دراز 28
- نظر استاد مدنی 30
- سوره «حمد» و تناسب آیات آن با اهداف مقدّسش 33
- نظر زمخشری در مورد سوره حمد 34
- سوره مبارکه بقره و تناسق آیات آن 35
- دور و میدان تشریع در سوره بقره 36
- شکل و هیکل و رنگ آمیزی اجمالی سوره بقره 37
- تناسب فواصل (اواخر) آیات قرآن کریم 37
- فصل دوّم اقسام فواصل قرآن کریم 40
- اشاره 40
- الف- تمکین: 40
- اشاره 40
- ذکر چند مثال برای تمکین 41
- وجه تناسب و تمکین در آیات 26 و 27 سوره سجده 42
- وجه تمکّن در آیه 103 سوره انعام 43
- وجه تمکّن در آیات 63 تا 65 سوره حج 44
- وجه تمکّن در آیات 71 و 72 سوره قصص 45
- وجه تمکّن در آیات سوّم تا پنجم سوره جاثیه 46
- وجه تمکّن در آیات 12 تا 14 سوره مؤمنون 47
- ب- تصدیر: 48
- اشاره 48
- ذکر چند مثال برای تصدیر 48
- ج- توشیح 49
- د- ایغال: 50
- فواصلی که وجه تناسب آنها روشن نشده است 52
- تذکر چند نکته ظریف 56
- اشاره 67
- فصل سوّم قانون و ضابطه معرفت و شناخت فواصل در آیات 67
- نظر سکاکی در فصل و وصل 68
- نظر بدر الدین زرکشی در فاصله و خاتمه آیات قرآن 69
- نظر زمخشری در استقلال آیات قرآن کریم 73
- نظر شیخ طوسی در تعداد آیات قرآن 74
- فصل چهارم وجود سجع در قرآن کریم 75
- اشاره 75
- سجع در کلام 77
- نظر قاضی باقلانی در وجود سجع در قرآن 78
- نظر اصحاب رأی و معتزله در وجود سجع در قرآن 78
- نظریّه امیر ابو محمد عبد اللّه بن محمد بن سنان خفاجی در مورد سجع 80
- مسالک و مناهج کلامی از نظر قرطبی 82
- اشاره 84
- انواع فواصل کلام 84
- 3- متوازن: 85
- 1- متوازی: 85
- 2- مطرّف: 85
- 5- متماثل: 86
- 4- مرصع: 86
- 6- متقارب: 87
- 7- توأم: 87
- 8- لزوم ما لا یلزم: 88
- بهترین نوع سجع 89
- انواع سجع از نظر بدر الدین زرکشی «3» 90
- حکمت ختم فواصل آیات به واسطه حروف مدّ و لین 91
- اساس و مبنای فواصل قرآنی 92
- تضمین و ایطاء 93
- ارجحیّت مراعات تناسب آیات قرآن کریم 94
- اشاره 100
- ارکان بلاغت 100
- فصل پنجم فواتح و خواتیم سوره های قرآن کریم 100
- اصول معارف اسلامی در سوره «حمد» 105
- فصل ششم مبادی، مقدمات و افتتاحات در کلام خدای تعالی 105
- اشاره 105
- نظر ابن معصوم پیرامون مقاصد معارف اسلامی در سوره حمد 107
- فواتح و ابتدای سوره ها 108
- سوره های مسبّحات 109
- سوره هایی که با حروف مقطّعه شروع شده 110
- اشاره 113
- فصل هفتم خطابات خداوند در قرآن کریم 113
- سوره هایی که با «قسم» آغاز گردیده اند 117
- سوره هایی که با تهدید هولناک آغاز شده 118
- آغاز و اوائل سوره ها از نظر بدر الدین زرکشی 120
- بحث پایانی در خواتیم و اواخر سوره ها 121
- ختام سوره های قرآن از دیدگاه بزرگان علم بیان 123
- فصل هشتم حروف «مقطعه» در اوائل سوره ها 126
- اشاره 126
- نظر «زمخشری» در مورد حروف مقطعه 127
- نظر زرکشی در مورد حروف مقطعه 130
- نظر «سیوطی» در مورد حروف مقطعه 131
- حروف مقطعه در دیدگاههای مختلف 132
- شواهدی از کلام «عرب» در مورد حروف «مقطعه» 134
- بیان مرحوم شیخ المحدثین «صدوق» در مورد حروف مقطعه 134
- دیدگاهها و نظرات مختلف در حل این رموز 136
- نظریّه علّامه طباطبائی در مورد حروف مقطّعه 140
- نظریّه مورد قبول ما 141
- کشف یک اعجاز جدید ریاضی در حروف مقطعه 142
- برخی از آن جنبه ها و ملاحظات 144
- نسبت سه حرف «ا+ ل+ ر» در میان سوره ها 147
- فصل نهم تناسب سوره ها 154
- اشاره 154
- نظر شیخ «عز الدین عبد العزیز بن عبد السلام» درباره تناسب سوره ها 155
- نظر شیخ ولی اللّه محمد بن احمد ملّوی درباره تناسب سوره ها 156
- نظر «بدر الدین زرکشی» 157
- 1- فهرست آیات 170
- [فهرست ها] 170
- 2- فهرست مصادر 193
- 3- فهرست مطالب 197
[مقدمه
بسمه تعالی کتاب حاضر ترجمه قسمتی از جلد پنجم کتاب ارزشمند (التمهید فی علوم القرآن) از تألیفات محققانه دانشمند محترم آیه اللّه شیخ محمد هادی معرفت است که بوسیله حجه الاسلام و المسلمین آقای شیخ عزت اللّه مولائی نیا به فارسی برگردانده شده است.
نظر به اینکه موضوع کتاب تناسب الآیات یکی از موضوعات مهم علوم و معارف قرآنی است که در تفسیر قرآن کریم مفید و مؤثر است و شناخت تناسب و تناسق و هماهنگی بین آیات شریفه باعث باز شدن افق دید و نوآوری پژوهشگران می گردد و هم چنین یادآور حکمت، و نظم بی نهایت این کتاب عظیم می باشد، بنیاد معارف اسلامی قم که هدفش نشر معارف اسلامی است پس از دریافت متن ترجمه، بررسی و مبادرت به تصحیح و ویراستاری و بازنگری و چاپ آن نمود که اینک در دسترس علاقمندان قرار می گیرد. امید است نشر این
کتاب گامی باشد در راه ترویج و نشر معارف قرآنی و زمینه ای جهت تحقیق بیشتر محققان محترم علوم و معارف اسلامی، و الحمد للّه رب العالمین.
بنیاد معارف اسلامی