تناسب آیات صفحه 107

ص: 115

5- و بالأخره ایمان به این نکته که توجه و عنایت به احوال امتهای پیشین، عبرت بزرگ و درس آموزنده ای برای کسانی است که از زندگی گذشتگان عبرت و درس می گیرند به طوری که از راهها و مسلکهایی که اغوایی و گمراه کننده و منجر به گمراهی و ضلالت و باعث غضب پروردگار رحمان می شود اجتناب نمایند که:

غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ «1».

نظر ابن معصوم پیرامون مقاصد معارف اسلامی در سوره حمد

ابن معصوم می گوید: خداوند منّان در سوره فاتحه، تمام مقاصد قرآنی را تذکّر و توجّه داده. و این نوع سخن گفتن، نهایت درجه و بالاترین مرتبه براعت استهلال است. علاوه بر اینکه از الفاظ بسیار زیبا و مقاطع فوق العاده خوب و نیکو، تشکیل یافته و بر انواع بلاغت، مشتمل است.

سپس ایشان می گوید: و همچنین اولین سوره قرآن «اقرأ»، «پنج آیه از اولش» همان مطالبی را که سوره «فاتحه» در برداشت، مشتمل است، از قبیل براعت استهلال و غیره؛ چونکه اولین آیات از قرآن است که نازل شده اند و در آن دستور به قرائت آمده و با نام «اللّه» شروع شده و در آن اشاره به علم احکام شده است. و همچنین در آن به تمام امور مربوط به توحید

«اللّه» و اثبات ذات اقدس و صفات او (صفت ذات و صفت فعل) و نیز به اصول دین و آنچه مربوط به إخبار از قول خدای تعالی: عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ «2» بوده، اشاره شده است. و روی همین اصل، گفته اند: شایسته و سزاوار است که سوره علق به نام «عنوان قرآن» (1) حمد: 7.