تناسب آیات صفحه 108

ص: 116

نامیده شود؛ زیرا عنوان و نام کتاب، تمام مقاصد آن را در یک عبارت مختصری در «اول کتاب» جمع می نماید «1».

فواتح و ابتدای سوره ها

پنج سوره از سوره های قرآن کریم با قول خدای تعالی: الحمد لله شروع شده است:

1- سوره «فاتحه الکتاب»: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.

2- سوره «انعام»: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ.

3- سوره «کهف»: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَنْزَلَ عَلی عَبْدِهِ الْکِتابَ ....

4- سوره «سباء»: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ ....

5- سوره «فاطر»: الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ....

حمد و ثنای خداوند- جل جلاله- در سوره فاتحه، عام بوده و برای جمیع نعمتها و آلاء پروردگار متعال است. حمد به خاطر اینکه حضرت احدیّت، ربّ العالمین، رحمان، رحیم و مالک یوم الدین است. بنابراین، حمد در این سوره، درباره تمامی صفات و نعمتهای خداوندی، چه در دنیا و چه در آخرت است.

و امّا «حمد» در بقیه سوره ها در هر سوره ای، بر جهتی از جهات عظمت پروردگار متعال و بر پاره خطیری از نعمتها و آلاء آن ذات مقدّس است، گر چه تمام نعمتها و آلاء او خطیر و بزرگ است.

و در سوره «کهف» در مقابل نعمت «انزال کتاب» و در سوره

«سباء» در ازای مالکیّت ذات اقدس ربوبی نسبت به آسمانها و زمین و در سوره «فاطر» بر نعمت

(1) انوار الربیع، ج 1، ص 55.