تناسب آیات صفحه 14

ص: 19

مطرح نموده و خیال کرده اند که وجود چنین ارتباطی نیز بین آیات لازم است، و آن عبارت است از تناسب لازم، بین خاتمه سوره قبل، با ابتدای سوره بعد می باشد.

ولی این مسئله جز تکلّف، چیز دیگری نمی باشد، و چندان فایده ای هم بدان مترتب نیست. گذشته از اینکه دلیلی که این نوع روابط و تناسب خاص را اثبات نماید، نیز وجود ندارد.

تفصیل مطالب ذکر شده

شک و تردیدی نیست که آیات قرآن کریم، در طیّ 23 سال به طور تدریجی، بر طبق مصالحی که اقتضای آن را می نمود، نازل گشته است. اگر چه روح و جان و حقیقت قرآن کریم، دفعه واحده و یکجا بر رسول اعظم اسلام- صّلی اللّه علیه و آله- نازل شده است. و آیات آن جدا جدا، و گاهی هم به صورت یک مجموعه مثلا ده آیه یا پنجاه آیه و یا یک سوره، یکجا و در زمان خاصّی به مناسبت خاصّی، نازل شده است. و چه بسا مناسبت نزول آیه ای، مخالف و غیر مناسب با نزول آیه دیگری باشد. و یا یک مجموعه از آیات در مناسبتی، و مجموعه دیگر، در مناسبت دیگری نازل شده باشد.

ضرورت وحدت موضوع، اقتضا می نماید که بین آیات یک مجموعه، مناسبت و سنخیت وجود داشته باشد؛ زیرا در یک زمان و دنبال هم نازل شده و مناسبت واحدی داشته اند. و فرض این است که این مجموعه واحد، اجزاء یک کلام و یک

پیکره محسوب می شوند. بنابراین، یقینا ضرورت دارد که بین آن مجموعه، مناسبتی باشد. به همین جهت، وحدت موضوع و هم سنخ بودن و جزء یک کلام و مجموعه بودن، آن را به صورت یک کلام و یک گروه هم هدف، قرار داده است که بذاته و مستقلا، یک وحدت ذاتی پیدا کرده اند.