تناسب آیات صفحه 16

ص: 21

گاهی وجه برای برخی از افراد، قابل فهم نیست، در این صورت است که تأمل و دقت بیشتری را جهت دستیابی به تناسب واقعی در آیه، می طلبد؛ زیرا کلام حکیم مطلق است، و به واسطه آن، تمام عقلای عالم را به مبارزه طلبیده

و مجاب ساخته است. و در بعد اعجازش، همگان را از آوردن مثل آن، برای ابد ناامید کرده است و لذا باید دارای حکمت بالغه باشد.

آیاتی که درک تناسب آنها مشکل است

اشاره

در این مورد آیاتی به عنوان نمونه آورده می شود:

مثال 1- آیه شریفه: یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّهِ قُلْ هِیَ مَواقِیتُ لِلنَّاسِ وَ الْحَجِّ وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقی وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ «1».

در اینجا این سؤال مطرح می شود که چه ارتباط و تناسبی بین اهلّه و وارد شدن به خانه ها از پشت بام است؟ برخی از دانشمندان آن را از باب استطراد، به شمار آورده اند. امیر العلوی در کتاب «الطراز» خود می گوید:

«انتقال از یک مطلب به مطلب دیگر، به ادنی مناسبت و کمترین تناسبی در نظر متکلم، ملحوظ است. به نظر وی، اراده چنین مناسبتی بهتر است، گویی که خواسته است ابتدای کلام، مقدمه ای باشد برای ورود به مطلب و مقصود اصلی، و لکن این انتقال از یک مقدمه به یک ذی المقدمه به ادنی مناسبتی، از لطف

(1) یعنی: ای پیامبر! از تو سؤال کنند که سبب بدر و هلال ماه چیست؟ جواب ده که در آن، تعیین اوقات عبادات حج و معاملات مردم است. و نیکوکاری بدان نیست که از پشت بام به خانه درآیید، چه این کار ناشایسته است. نیکویی آن است که پارسا باشید و از راه خانه ها داخل آنها شوید و تقوا پیشه کنید، باشد که رستگار شوید. (بقره: 189).