تناسب آیات صفحه 17

ص: 22

و لطافت و براعتی حکایت می کند، و آن را از بدایع و شگفتیهای قرآن کریم، و

صناعت بلاغت علم بدیع، قرارش می دهد، و آیات قرآن از چنین لطافت و براعتی برخوردار است «1»».

نظر زمخشری در مورد آیه 189 سوره بقره

زمخشری در مورد این مطلب، می گوید:

«همینکه پروردگار متعال، آیات مربوط به مراسم بزرگ حج را بیان فرمود، با لطافت خاصّی به بیان یک مسئله بزرگ اجتماعی، منتقل شد، که علاج آن از اوجب واجبات بوده، و برای جامعه، یک امر حیاتی به حساب می آمد. و آن همان عادت پست و رذل عرب جاهلی بود که وقتی جهت حج، محرم می شد، هرگز به چهار دیواری یا خانه ای و حتی بر خیمه ای هم داخل نمی شد، بلکه اگر از ساکنان شهر یا دهی بود، از پشت دیوار یا از بام خانه، نقب و سوراخی را ایجاد می نمود و از آنجا وارد خانه می شد، و از همانجا هم خارج می گردید. و اگر چادرنشین بود، از پشت چادر، راه ورود و خروج باز می کرد و هرگز از در چادر و خیمه وارد آن نمی شد. این عادت، یک بدعت زشت و پستی بود که هیچ دلیل موجهی نداشت.

همینکه عرب جاهلی در مورد اهلّه سؤال نمود و آن در زندگی مردم عمدتا نقش داشت، ولی راجع به حج، فایده زیادی نداشت، و لذا خداوند این فرصت را مناسب دید و به یک موضوع مهمتری اشاره فرمود؛ اشاره به اینکه شایسته بود که عرب جاهلی از این موضوع مهم، سؤال نماید تا آن عادت زشت را ترک کند، عملی که آنان از روی جهالت، یک عمل انسانی- الهی می پنداشتند با آنکه یک

(1) الطراز تألیف امیر العلوی، ج 3، ص 14.