تناسب آیات صفحه 33

ص: 38

اینک نمونه هایی را که نشانگر وحدت موضوعی «سوره» های قرآن کریم بوده و نزدیک به ترتیب و تبویب آیات و سوره بر اساس ترتیب طبیعی است، ارائه می دهیم.

سوره «حمد» و تناسب آیات آن با اهداف مقدّسش

این «سوره» به بهترین وجه ممکن، منظّم شده، و به بهترین وجه ممکن، ترتیب یافته است؛ نظم و ترتیبی که مقام و موقف یک بنده بی ارزش را در مقابل مولای کریم و با عظمت خود نشان می دهد، که در حال تضرع با

تمام خواری و ذلت و انکسار، طلب ترحّم نموده و از او می خواهد که وی را به راه مستقیم، هدایت و رهنمون سازد، آن هم با بیانی شیوا و بی نظیر.

این «سوره» مبارکه از سه مقطع، تنظیم یافته است که هر مرحله از آن مقدمه ای است برای مرحله بعد. در یک درجه بندی مرتب و طبیعی در خلال این سوره، ادب بنده ای که در پیشگاه مولای خود قرار گرفته باشد، به شکل بسیار عالی نشان داده می شود. و این مراحلی است که «عبد» یکی پس از دیگری آن را در مورد مسئلت و در حوایج خویش با تأنّی و وقار طی می نماید، بدین ترتیب که:

اول او را تعریف و تمجید می نماید، و سپس به طور کامل از تمامی ما سوی اللّه بریده و توجه کامل و صد در صد خویش را به وی معطوف می دارد. و در مرحله آخر، حوایج و خواسته های خود را مطرح می کند. در این مرحله تقاضا و عرضه نیاز، در عین حال از یک اسلوب و روش و قالب بسیار لطیف، کلام را از غیبت به خطاب متوجه می کند، گویی که در حجاب بسیار تاریکی بود که یکباره آن را از چهره آقا و مولای خود برکند، اربابی که با انعام نعمات پی در پی و مستمر خود، وی را مورد تفضّل و لطف خویش قرار داده و سپس در پیشگاه با عظمت وی