تناسب آیات صفحه 37

ص: 42

و در این زمینه از مسئله تغییر قبله، شروع کرده و مطلب را

در مورد مناسک حج و تشریع جهاد ابتدایی، و نبرد و جنگ در راه خدا و روزه و حرمت ربا و تجارت موجود، دنبال نموده و به همان مطلب، سوره را نیز به اتمام می رساند.

شکل و هیکل و رنگ آمیزی اجمالی سوره بقره

این تعریف مختصر، همان صبغه، ریخت، چهارچوب و خطوط کلی «سوره» است که در لابلای سخن، گاهی نیز مطالب دیگری را به مناسبتهای مختلف، یادآور می شود، چنانچه شیوه و روش قرآن در جمع بین امور مختلف و پراکنده است که قدر جامع آنها- چنانکه قبلا گفتیم- هدف و غرض واحد است.

و در پایان، سوره را با طرح سخن از ملکوت آسمانها و زمین و علم حضرت حقّ، نسبت به محتوای دلها به پایان می برد «1».

تناسب فواصل (اواخر) آیات قرآن کریم

1- نظر ابو الحسن علی بن عیسی رمانی (متوفای 386 ه) در تناسب فواصل آیات:

ایشان می گوید: «فواصل در آیات قرآنی عبارت است از: حروف متشاکلی که در مقاطع و خواتیم آیات، قرار می گیرد، به طوری که موجب حسن ادراک و فهم معانی آن می گردد. و فواصل در قرآن، عامل زیبایی و بلاغت آیات آن است؛ زیرا زیباییها و رسا بودن آیات، توسط فواصل آیات، امری است که در حقیقت، تابع معانی بوده و به آن یک نوع حکمت و حسن و زیبایی خاصّی می پوشاند. و آن را با (1) التفسیر الکبیر، ج 7، ص 127.