تناسب آیات صفحه 42

ص: 47

کفّار بدون اینکه نتیجه مطلوبی از کارشان بگیرند و بر طرف کردن شرّ آنان و برگرداندن شرّشان به خودشان با عزّت و قوّت حقّ، تناسب دارد. و صدر آیه، تمهید ذیل آن است.

وجه تناسب و تمکین در آیات 26 و 27 سوره سجده

مثال 2: آیه شریفه: أَ وَ لَمْ یَهْدِ لَهُمْ کَمْ أَهْلَکْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْقُرُونِ یَمْشُونَ فِی مَساکِنِهِمْ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ أَ فَلا یَسْمَعُونَ* أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْماءَ إِلَی الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْکُلُ مِنْهُ أَنْعامُهُمْ وَ أَنْفُسُهُمْ أَ فَلا یُبْصِرُونَ «1».

وجه تناسب و تمکین، آن است که چون آیه اوّلی تذکره و مایه عبرت آیندگان بود، تا از گرفتاریهای پیشینیان و ملتهای قرون کهن، عبرت گیرند و نسل حاضر، در صورتی از عذابها و بلاهای اقوام پیشین، عبرت می گیرند که در جریان کارها و

اعمال و عواقب آنها قرار بگیرند. و روی همین جهت، ختم آیه با کلمه «یسمعون» انجام گرفت که متناسب با عبرت گرفتن و موعظه شدن است. و اما در آیه دوم، اعتبار و پند گرفتن به وسیله یک امر مشهود و دیدنی، امکان پذیر بود و لذا به أَ فَلا یُبْصِرُونَ که با آن تناسب داشت، ختم شد. (1) یعنی: آیا آن طوایف و قبایلی را که ما پیش از این هلاک کردیم و اینان اینک در دیارشان به جای آنها رفت و آمد می کنند، هلاک آنها موجب هدایت و عبرت اینان نگردید؟! البته در هلاک پیشینیان آیاتی چند، و عبرت خلق است، آیا باز هم سخن نمی شنوند؟ آیا ندیدند که ما آب باران را به سوی زمین خشک بی آب و گیاه می بریم، تا حاصلی که مردم و چهار پایانشان از آن بخورند، برویانیم؟ آیا باز هم چشم بصیرت نمی گشایند؟ (سجده، آیات:

26 و 27).