تناسب آیات صفحه 6

ص: 10

که گاهی کوته بینانه بوده و به عمق مسئله توجه صحیح ننموده، بلکه به طور سطحی بر آن نگریسته اند و یا با دیدگاههای تعصّب آمیز فرقه ای و تحزّب گرایی و غیر آن، اظهار نظر نموده اند- مورد انتقاد قرار داده و بی اعتباری آنها را با سبک منطقی مستدل روشن می سازد.

مؤلف محترم موسوعه بزرگ تمهید که در دوازده مجلد به جهان علم و دانش و معارف اسلامی، عرضه می گردد، تقریبا بیشتر نیازمندیهای جامعه اسلامی کنونی را در مورد معارف قرآن کریم، با بیانی بسیار زیبا و قلمی روان و سبکی مبتکرانه و روشی منصفانه و منطقی، برآورده می سازد، و از کتابهای دیگر، تشنگان معارف قرآنی را تا حدّ زیادی، بی نیاز می سازد. توفیق مؤلف بزرگوار آن را در تکمیل این طرح عظیم، از خداوند منّان خواستاریم.

نظر به اینکه متنی که در اختیار این جانب جهت ترجمه قرار داده شده- چنانکه یادآور شدم- بخشی از جلد پنجم «التمهید» است و فاقد یک مقدّمه ای که به طور خلاصه، محتوای کتاب و اهداف و فواید آن را نشان دهد می باشد، به همین جهت، قسمتی از کتاب «الاتقان فی علوم القرآن» تألیف علّامه سیوطی را به عنوان مقدمه این سطور، ترجمه و تلخیص نموده و به حضور خوانندگان گرامی، عرضه می نمایم.

تناسب چیست و چه منظوری از آن داریم؟

تناسب از مادّه «نسبت» و از باب تفاعل و به معنای متشاکل و نزدیک هم بودن است. و در مورد آیات قرآن کریم، همان ارتباط بین آیات است، اعم از اینکه دو آیه

مربوط بهم، از نظر نسب اربعه، عام و خاص باشند، یا عقلی و یا حسی و یا خیالی و یا انواع دیگر علاقه ها. و یا تلازم ذهنی مانند: سبب و مسبب، علت و معلول، شرط و جزاء، و یا دو نظیر و دو معادل و یا دو ضدّ و یا دو نقیض و امثال آن.