تناسب آیات صفحه 73

ص: 79

فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضاً* وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ «1».

و قول خدای

سبحان: وَ رَسُولًا إِلی بَنِی إِسْرائِیلَ در آیه کریمه:

وَ یُعَلِّمُهُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ التَّوْراهَ وَ الْإِنْجِیلَ وَ رَسُولًا إِلی بَنِی إِسْرائِیلَ* أَنِّی قَدْ جِئْتُکُمْ بِآیَهٍ مِنْ رَبِّکُمْ* أَنِّی أَخْلُقُ لَکُمْ- الی قوله- إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ «2».

در تمام این موارد با اینکه «رویّ» ها دارای مساوات هستند، به دلیل تعلق شدید صدر بر ذیل، مانع آیه مستقل قرار دادن آنها شده است.

و همینطور است قول خدای منّان در آیه های «و الطور»، «الرّحمن»، «الحاقّه»، «القارعه»، «و العصر» که از باب حمل این آیات به آیات: «و الفجر» و «الضحی» است که به لحاظ تعلق شدید این قسمت از آیات به ما بعد خودشان، جزء آیه قرار گرفته اند، نه آیه مستقل. و امّا از لحاظ تناسب و مساوات «رویّ» اینها اقتضا داشت که آیه مستقل باشند.

نظر زمخشری در استقلال آیات قرآن کریم

«زمخشری» در کشاف می گوید: آیات قرآن کریم علمش توقیفی بوده و رخصتی در آنها داده نشده که قیاس بر آیات دیگر شود. بلکه هر کدام از طرف شارع مقدس آیه شمرده شده است آیه و هر کدام که جزء آیه ای قرار گرفته، جزء آیه است و کسی را حق تغییر این و قیاس این بر آیات دیگر نیست. و روی همین جهت «الم» را یک آیه شمرده اند هرجا که آمده است. و همچنین «المص» را. و امّا «المر» و «الر» را آیه مستقلی نشمرده اند. و آیه «حم» را در تمام سوره های هفتگانه و «یس» (1) بقره: 10.