تناسب آیات صفحه 78

ص: 84

نظر قاضی باقلانی در وجود سجع در قرآن

قاضی ابو بکر محمد بن الطیب باقلانی (متوفای سال 403) نیز با رمّانی موافقت نموده و این کار را یک نوع تأییدی بر مسلک ابی الحسن (متوفای سال 334) در مورد نفی و انکار سجع در قرآن قرار داده است. «1» و گفته است که اصحاب ما و اشاعره، به طور کلّی نظرشان در مورد وجود سجع در قرآن کریم، منفی است.

و ابو الحسن اشعری (پدر مکتب اشاعره و جبریگری) در کتابهای خود در جاهای متعدد، این مطلب را ذکر نموده است.

نظر اصحاب رأی و معتزله در وجود سجع در قرآن

اکثر اصحاب رأی و نظر- کسانی که به استدلالهای عقلایی معتقدند- رأی و نظر به وجود و اثبات سجع در قرآن کریم داده و گفته اند که: مسجّع بودن قرآن کریم از جمله اموری است که فضل و برتری سخن و کلام، بدان روشن می گردد.

البته به شرطی که در جای مناسب خود، قرار گرفته و متکلم به مظان آن آگاهی لازم را داشته باشد و بدون اعتساف، تکلّف و مشقت، کلام بدان آراسته شود.

و از جمله معیارها و مقیاس های کلامی آن است که کلام در فصاحت و بلاغت و بیان با آمیخته بودن بدان بر دیگر کلامها برتری می یابد؛ مانند تجنیس و ترصیع، لفّ و نشر، التفات و سایر انواع بدیع «2». (1) حاشیه الاتقان، ج 1، ص 85 و همین عنوان، عنوان بابی است که باقلانی در کتاب اعجاز القرآن که در هامش الاتقان، به چاپ رسیده است، قرار داده است.