تناسب آیات صفحه 8

ص: 12

ولی اکثر مفسران اسلامی به این اسرار اعجازآمیز، توجه ننموده اند.

و شاید علت عدم تعرض اکثر مفسران اسلامی نسبت به این موضوع، همان دقیق بودن مسئله و از جهت عدم درک کنه واقعی پیوند موجود بین آیات است.

و از جمله افرادی که در تفسیر خود از آن داد سخن داده اند، فخر رازی می باشد.

وی در این رابطه می گوید:

«بیشتر لطائف قرآن در ترتیب و روابط بین آیات آن سپرده شده که کمتر کسی بدان توجه نموده است».

کتابهایی که در موضوع «تناسب» نوشته شده است

نخستین کسی که در عرصه علم مطالبی را بیان داشته، ظاهرا ابو بکر نیشابوری بوده است «1».

وی در بسیاری از علوم و معارف اسلامی صاحب نظر بوده و پیوسته هنگام تدریس، از روابط آیه ها سخن می گفت. و حکمت ترتیب آن را بیان می داشت.

و بر دانشمندان بغداد به علت عدم توجه به این موضوع، ایراد می گرفت. سپس سیوطی می گوید: «اولین کسی که در این مورد، کتاب مستقلی تدوین نموده «ابو جعفر بن زبیر» استاد «ابو حیان توحیدی» بود، که کتاب خود را به نام «البرهان فی مناسبه ترتیب سور القرآن» نامید. و پس از او نیز «برهان الدین بقاعی» کتاب خویش را به نام «نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور» تألیف کرد.

و بالأخره

از سومین کتابی که نام می برد، کتاب «اسرار نزول الآیات» است که می گوید: خودم آن را تألیف کرده ام که علاوه بر اسرار نزول، تناسب آیات را نیز در (1) البته شاید منظور سیوطی تدوین کتاب و نوشته مرتب و مستقل است. وگرنه همه آیات قرآن، آیه به آیه در تعبیر ائمه اهل بیت- علیهم السلام- به پیوند بین آنها اشاره شده و معضلات لا ینحل تفسیر، در بیان آنان حل گشته است.