- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- بخش اول: کلیات 6
- اشاره 6
- تبیین موضوع 6
- ضرورت و اهداف 6
- 2. جدید بودن موضوع 7
- محدودیت ها 7
- اشاره 7
- 3. حساسیت موضوع و توجه به اتحاد اسلامی 7
- 1. دشواری دسترسی به منابع 7
- پرسش های فرعی 8
- 1. تفاوت تأثیرهای نظری و عملی 8
- پرسش اصلی 8
- روش پژوهش 8
- مفهوم شناسی موضوع 8
- پرسش های پژوهش 8
- الف) تعریف عصر غیبت 9
- 2. تعریف و ویژگی های عصر غیبت 9
- ب) ویژگی عصر غیبت 9
- 1. کتاب (قرآن) 10
- اشاره 10
- 3. منابع و مصادیق اندیشه سیاسی شیعه 10
- الف) منابع 10
- 2. سنت 11
- 3. عقل 12
- 4. اجماع 12
- ب) مصادیق 13
- بخش دوم: دوره های حیات اندیشه سیاسی شیعه پس از غیبت کبری 14
- نگاهی تطبیقی به اندیشه سیاسی شیعه و اهل سنت 14
- فصل اول: دوره سیاست تقیه و مطرح نشدن آشکار نظریه های سیاسی 17
- الف) تعریف تقیه 17
- 1. تقیه 17
- اشاره 17
- دو _ تقیه خوفیه 18
- ب) انواع تقیه 18
- اشاره 18
- یک _ تقیه اکراهیه 18
- چهار _ تقیه مداراتیه 19
- سه _ تقیه کتمانیه 19
- 2. ویژگی های دوره 20
- اشاره 20
- دوره اول: آغاز غیبت کبری تا به قدرت رسیدن ایلخانان مغول 21
- 3. فقیهان و دانشمندان 22
- دوره دوم: عصر ایلخانان مغول 22
- اشاره 22
- الف) شیخ مفید1 (338 _ 413 ه. ق) 22
- یک _ جهان اسلام در عصر شیخ مفید 23
- دو _ دیدگاه های سیاسی 26
- ب) سید مرتضی علم الهدی (355 _ 436 ه. ق) 28
- اشاره 28
- دیدگاه های سیاسی سید مرتضی 29
- اشاره 30
- ج) شیخ طوسی (385 _ 460 ه. ق) 30
- دیدگاه های سیاسی شیخ طوسی 32
- د) محقق حلی (602 _ 676 ه. ق) 35
- اشاره 35
- دیدگاه های سیاسی محقق حلی 36
- اشاره 38
- ه_) علامه حلی (648 _ 726 ه. ق) 38
- دیدگاه های سیاسی علامه حلی 39
- اشاره 41
- و) شهید اول (734 _ 786 ه. ق) 41
- دیدگاه های سیاسی شهید اول 42
- اشاره 45
- اول _ مرجعیت فتوایی یا تقنین 46
- سوم _ اجرای احکام قضایی اسلام 46
- دوم مرجعیت قضایی 46
- چهارم _ دیگر اختیارات حاکم (فقیه) 47
- فصل دوم: دوره ظهور مبانی نظریه های سیاسی 54
- 1. ویژگی های این دوره 54
- 2. فقیهان و دانشمندان 56
- اشاره 56
- الف) محقق کرکی (870 _ 940 ه. ق) 56
- جایگاه علمی _ سیاسی محقق کرکی 60
- 1. حکومت آرمانی (امامت) 62
- 2. ولایت فقیه، حکومت مطلوب کرکی در عصر غیبت 64
- اشاره 64
- شرایط فقیه 66
- اختیارات فقیه 66
- مسئله مشروعیت دولت صفوی 67
- مسئله خراج 69
- ب) شهید ثانی1 (911 _ 966 ه. ق) 72
- اشاره 72
- دیدگاه های سیاسی شهید ثانی 73
- اشاره 74
- ج) وحید بهبهانی (1117 _ 1205 ه. ق) 74
- دیدگاه های سیاسی وحید بهبهانی 75
- د) شیخ جعفر کاشف الغطا (م 1228 ه. ق) 80
- اشاره 80
- دیدگاه های سیاسی شیخ جعفر کاشف الغطاء 82
- ه ) ملا احمد نراقی1 (1185 _ 1245 ه. ق) 88
- اشاره 88
- اندیشه انسان شناسی نراقی 89
- اندیشه های سیاسی محقق نراقی 91
- الف) مشروعیت حاکم یا حاکمان عصر غیبت 92
- ب) ملاک سنجش عدالت و عادل 93
- و) سید محمد مهدی طباطبایی، بحرالعلوم (متوفا 1212 ه. ق) 100
- اشاره 100
- ز) سید میر عبدالفتاح حسینی مراغی (م 1250 ه. ق) 101
- اشاره 101
- دیدگاه های سیاسی علامه بحرالعلوم ولایت فقیه 101
- دیدگاه های سیاسی 102
- حکومت و رهبری 102
- اشاره 103
- ح) محمد حسن نجفی (صاحب جواهر) (م 1266 ه. ق) 103
- دیدگاه های سیاسی صاحب جواهر 105
- ط) شیخ اعظم انصاری (1214 _ 1281 ه. ق) 107
- اشاره 107
- دیدگاه های سیاسی شیخ اعظم 109
- اشاره 113
- 1. ویژگی های دوره 113
- فصل سوم: دوره تکامل نظریه های سیاسی شیعه (چارچوب و مبانی نظام سیاسی) 113
- الف) جایگاه اجتماعی فقیهان 114
- اشاره 115
- 2. فقیهان و دانشمندان 115
- ب) کنش ها و واکنش های متقابل استبداد و استعمار 115
- الف) آیت اللّه میرزا محمد حسین نایینی (1276 _ 1355 ه. ق) 116
- اشاره 116
- دیدگاه های سیاسی محقق نایینی 118
- اشاره 119
- الف) سلطنت تملیکیه 119
- اشاره 119
- مبانی سلطنت تملیکیه 119
- اول _ عصمت 120
- اشاره 120
- یک _ عوامل مؤثر در بقای حکومت ولایتی 120
- اشاره 120
- دوم _ نظارت بیرونی 120
- ب) سلطنت ولایتیه 120
- دو _ مبانی حکومت ولایتیه 121
- اشاره 127
- الف) تحقق سلطنت اسلامی با مشورت عقلا 128
- ب) نظارت بیرونی، جانشین عصمت و عدالت 128
- ج) ضرورت تدوین قانون اساسی 129
- اشاره 130
- یک _ مشروعیت مداخله 131
- دو _ شرایط نمایندگان مجلس 131
- الف) مشروعیت مداخله نمایندگان مجلس 131
- سه _ وظایف اصلی نمایندگان 132
- اشاره 132
- اول _ تطبیق دخل و خرج مملکت 132
- اشاره 133
- دوم _ تشخیص وضع قوانین و تمییز ثابت از متغیر 133
- 1. عوامل تقویت کننده استبداد 134
- 2. راه های مقابله با عوامل استبداد 135
- 1. عوامل قیام مردمی از دیدگاه امام خمینی رحمه الله 135
- ب) امام خمینی رحمه الله 135
- 2. مبانی نظام اسلامی از دیدگاه امام خمینی رحمه الله 140
- 3. نظریه دولت و حکومت و نظام سیاسی از دیدگاه اندیشمندان معاصر (با محوریت اندیشه های سیاسی امام خمینی رحمه الله) 142
- الف) پیشینه تاریخی دولت در اسلام 143
- یک _ امور حسبیه 145
- ب) اصطلاح های فقهی مرتبط با اندیشه دولت 145
- اشاره 145
- دو _ احکام ثانوی (احکام حکومتی) 146
- اشاره 146
- چهار _ دارالاسلام 147
- سه _ نفی سبیل 147
- گستره نفوذ احکام حکومتی 147
- ج) نظام سیاسی در شریعت و فقه 148
- یک _ تعریف سیاست 148
- دو _ سیاست از دیدگاه اسلام 148
- چهار _ مقایسه میان اسلام و مسیحیت 149
- سه _ تعامل دیانت و سیاست 149
- پنج _ وجود نظام سیاسی و اجتماعی در اسلام 150
- اشاره 151
- اول _ اجرای احکام شریعت 151
- شش _ علل ضرورت استقرار نظام سیاسی 151
- دوم _ اقتدا به پیامبر به عنوان بنیان گذار حکومت 152
- هفت _ موضوع های حکومتی و سیاسی در فقه حکومتی 153
- سوم _ احیای شریعت 153
- هشت _ ویژگی های حکومت در اسلام 154
- اول _ خدایی بودن دولت 154
- سوم _ فرا دموکراتیک بودن دولت 155
- دوم _ محدود نبودن در حیطه قبیله و نژاد و طبقه خاص 155
- نه _ نقش مردم در نظام اسلامی 157
- اشاره 157
- اشاره 159
- وظایف ملت در برابر دولت 159
- الف) مفهوم بیعت 159
- 1. بیعت و اعلام وفاداری و فرمان برداری 159
- اشاره 159
- بیعت از نظر سیاسی 160
- 3. نظارت (نظارت شهروندان) 161
- 2. اطاعت 161
- اشاره 162
- اول _ مطلق بودن 162
- ده _ ویژگی های حاکمیت الهی 162
- دوم _ جامع بودن 163
- سوم _ انحصاری بودن حاکمیت 164
- یازده _ شرایط حاکم اسلامی 164
- اول _ پاکی و قداست 164
- اشاره 164
- دوم _ برخورداری از ملکه اجتهاد 165
- دوازده _ فلسفه حکومت 166
- الف) فتح قلوب مردم 167
- حوزه های کارآمدی حکومت از دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله 167
- استقرار قانون 168
- ب) تزکیه نفس کارگزاران نظام 168
- الف) اجرای برنامه های اقتصادی اسلام 169
- ب) قناعت کارگزاران 170
- ج) توجه به اقشار ضعیف 170
- ه_ ) سهیم کردن مردم در فعالیت های دولتی 171
- د) پرهیز از سخت گیری اقتصادی بر مردم 171
- الف) صالح بودن دولت و مسئولان 172
- و) برقراری نظام امن اقتصادی 172
- ب) شایسته سالاری 173
- ج) وجدان کاری 173
- ز) خودداری از خصلت و رفتار آمرانه و تکلیفی 174
- ه_ ) جلوگیری از فساد اداری 174
- و) زدودن فساد 174
- د) رسیدگی به امور مردم 174
- الف) یکپارچگی مردم و حکومت 175
- ب) مشارکت سیاسی مردم 176
- ج) عدالت پروری 177
- د) انتقاد پذیری 177
- آسیب شناسی نظام اسلامی از دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله 178
- ه_ ) پرهیز از سیاست بازی 178
- اشاره 180
- الف) تفرقه 180
- ج) ارائه چهره واژگونه از اسلام 182
- ب) ارائه چهره طاغوتی از حکومت 182
- د) سوء استفاده از آزادی 183
- ه_) وابستگی اقتصادی 184
- و) تجمل و اشرافی گری 185
- اشاره 187
- ج) شهید محمدباقر صدر1 187
- دیدگاه های سیاسی شهید محمدباقر صدر 188
- پیشنهادهای کلی 191
- اشاره 191
- بخش سوم: همراه با برنامه سازان 191
- 1. آگاهی از فلسفه سیاسی اسلام 192
- 2. آگاهی نسبی از مکتب های سیاسی 192
- 3. آگاهی از دغدغه های فکری نسل جوان و پاسخ گویی به آن 193
- 5. زمان بندی درست برای طرح مسائل سیاسی 193
- 4. اولویت بندی بحث های سیاسی 193
- 6. مخاطب شناسی 193
- 7. بیان عینیت سیاست و دیانت در اسلام 194
- 1. داستان هایی از زندگی علما 195
- اشاره 195
- پیشنهادهای برنامه ای 195
- اشاره 195
- 9. توجه دادن به مکلّف بودن همگان 195
- 8. افزایش سطح آگاهی 195
- ب) ارائه الگوی مناسب از زندگی علما 196
- د) نقش خانواده در پرورش استعدادها 196
- ه ) دوستان زمان تحصیل 196
- الف) انتخاب شخصیت های مناسب برای داستان 196
- ج) پرهیز از زیاده روی 196
- 2. دیالوگ ها و رفتارهای در حال ایفای نقش 197
- 3. طراحی صحنه ها 197
- و) شرایط سیاسی زمان هر عالم 197
- اشاره 197
- ب) ارائه دیالوگ های قابل فهم برای عموم 197
- الف) پرهیز از رفتارهای منافی شأن روحانیت 197
- 4. مستند زندگی سیاسی عالمان عصر حاضر 198
- 6. انعکاس اندیشه های سیاسی عصر غیبت در رسانه 198
- الف) رسانه و دانشمندان شیعه 198
- اشاره 198
- 5. انتقال مفاهیم سیاسی در برنامه کودک و نوجوان 198
- ب) رسانه و اندیشه های سیاسی شیعه 200
- پرسش های مردمی 201
- پرسش های کارشناسی 201
- سخن پایانی 203
- منبع شناسی 205
- کتاب نامه 207
اگر همه اشخاص و همه گروه ها و همه نهادهایی که در سرتاسر کشور هستند، به قانون خاضع بشویم و قانون را محترم بشماریم، هیچ اختلافی پیش نخواهد آمد. اختلاف از راه قانون شکنی ها پیش می آید.(1)
در کشوری که قانون حکومت نکند، خصوصا قانونی که قانون اسلام است، این کشور را نمی توانیم اسلامی حساب کنیم. کسانی که با قانون مخالفت می کنند، اینها با اسلام مخالفت می کنند.(2)
هر کشوری که به قوانین اسلام عمل نماید، بدون شک از پیشرفته ترین کشورها خواهد بود.(3)
بنابراین، از دیدگاه حضرت امام رحمه الله، هدف و برنامه اصلی انبیا، بر اساس حاکمیت قانون الهی بوده است. اسلام به عنوان آخرین دین الهی، قانون جامع و کامل اجتماعی دارد. از نظر ایشان، اگر بتوان قانون اسلام را درست اجرا کرد، جامعه اسلامی از پیشرفته ترین کشورهای جهان خواهد شد؛ زیرا پای بندی به قانون و مقررات، احتمال بروز اختلاف و تفرقه را کاهش داده و جامعه را به آرامش و پیشرفت پیش خواهد برد.
3. حوزه اقتصاد
الف) اجرای برنامه های اقتصادی اسلام
اجرای درست برنامه های اقتصادی اسلام، رفاه و امنیت اقتصادی جامعه را در پی خواهد داشت. حضرت امام خمینی رحمه اللهدر این زمینه می فرماید:
... اگر ملت ایران تسلیم احکام اسلام شوند و از دولت ها بخواهند برنامه مالی اسلام را با نظر علمای اسلام اجرا کنند، تمام ملت در رفاه و آسایش
1- همان، ج 5، ص 204.
2- همان، ج 1، ص 137.
3- همان، ج 6، ص 57.