اصول و شاخصه های تمدن نبوی صفحه 18

در این شریعت، به حکم اینکه «سهله» است، تکالیف دست و پاگیر و

شاق و حرج آمیز وضع نشده و خداوند در دین خود تنگنایی قرار نداده

است و به حکم اینکه «سمحه» (باگذشت) است، هر جا که انجام تکلیفی

توأم با مضیقه و در تنگنا واقع شدن گردد، آن تکلیف ملغی می شود. (1)

خداوند در آیه ای از قرآن در این باره می فرماید: «یُریدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لایُریدُ بِکُمُ الْعُسْرَ؛ خداوند آسانی را برای شما اراده کرده و سختی و مشقت را اراده نکرده است.»

(بقره: 185). پیامبر اسلام نیز در سخنی ارزشمند، به معاذ بن جبل فرمود: «بَشِّرْ

و لا تُنَفِّر، یَسِّرْ و لا تُعَسِّرْ؛ [ای معاذ!] مردم را بشارت ده و در دل آنها نفرت ایجاد مکن.

آسان گیر باش و سخت گیر مباش.» (2) آن حضرت حتی در تبلیغ اسلام نیز آسان

می گرفت و بیشتر، از بشارت و امید استفاده می کرد تا ترس و تهدید. آن

حضرت همواره مدارا و آسان گیری را به یارانش گوشزد می کرد و آنها را از

اینکه دیگران را در تنگنا و فشار قرار دهند، باز می داشت.

4. تأکید بر خردورزی و تعقل

با نگاهی به تاریخ اسلام و آموزه های اسلامی درمی یابیم اسلام هیچ گاه و در

هیچ شرایطی نظر خویش را به انسان ها تحمیل نمی کند، بلکه خداوند در

قرآن کریم با صراحت، پیامبر را به بهره گیری از حکمت و موعظه نیکو و

استفاده از جدال احسن در ادای رسالت الهی دستور می دهد. (3)

با توجه به آیات قرآن در این باره، پیامبر اسلام و مؤمنان باید حقیقت دین

1- . مرتضی مطهری، وحی و نبوت، تهران، انتشارات صدرا، 1370، چ 4، ص 225.
2- . مرتضی مطهری، سیری در سیره نبوی، تهران، انتشارات صدرا، 1371، چ 6، صص 216 و 217.
3- . نک: نحل: 125.