- دیباچه 1
- پیش گفتار 4
- چیستی تربیت 6
- فصل اول: کلیات 6
- تربیت و اخلاق 6
- تربیت و ادب 8
- تربیت و صنعت 10
- تربیت و عادت 10
- تربیت و پرورش 16
- ضرورت تربیت 18
- اشاره 18
- 1. جسم 21
- اشاره 21
- موضوع تربیت 21
- 2. روح 25
- 1. قابلیت تغییر انسان 31
- فصل دوم: مبانی تربیت 31
- اشاره 31
- 2. مرکب بودن انسان 34
- اشاره 37
- 1. استعداد جسمانی 37
- مبانی خاص 37
- اشاره 37
- 2. استعدادهای فطری 37
- الف) استعداد عقلانی 39
- ب) استعداد اخلاقی 40
- د) بعد خلاقیت (آفرینندگی و ابتکار) 42
- ج) استعداد هنری و ذوقی 42
- ه_) بعد دینی (حس تقدیس و پرستش) 43
- و) بعد اراده 44
- اشاره 46
- 1. خدامحوری 46
- فصل سوم: ویژگی های تربیت 46
- اشاره 53
- 2. جامعیت 53
- الف) جنبه های فردی و اجتماعی 53
- ب) همگانی بودن 55
- ج) جنبه های متفاوت وجودی انسان 56
- 3. اعتدال و هماهنگی 58
- 4. نسبی یا مطلق بودن تربیت 62
- اشاره 62
- الف) جنسیت و نسبیت 66
- ب) زمان و نسبیت 70
- اشاره 73
- 5. انسان مدار 73
- الف) تربیت در خدمت انسان 73
- ب) کرامت انسان 74
- ج) آزادی 78
- 6. زندگی مدار 82
- اشاره 84
- فصل چهارم: اهداف تربیت 84
- 1. پرورش جسم 84
- 2. پرورش عقل 85
- الف) تفکر به عنوان عبادت 85
- اشاره 85
- ب) ارزش (سندیت رجحیت) عقل 86
- ج) بیدار کردن عقل 89
- 3. پرورش اراده 91
- 4. پرورش ایمان 93
- فصل پنجم: ساحت های تربیت 96
- اشاره 96
- 2. ساحت عقلانی 98
- 1. ساحت جسمانی 98
- 4. ساحت قلب 98
- 3. ساحت اراده 98
- 5. ساحت علمی 99
- 6. ساحت غریزی 105
- 7. ساحت اخلاقی 107
- 8 . ساحت ذوقی و هنری 111
- 9. ساحت اجتماعی 113
- 10. ساحت فنی و صنعتی 119
- فصل ششم: راهکارهای اعمال تربیت 121
- 1. انواع تربیت 121
- 2. مراحل تربیت 123
- 3. اهمیت تربیت دوران کودکی 125
- 4. مراحل برنامه تربیتی 128
- 5. عوامل و کارکردهای تربیت 128
- اشاره 128
- الف) آموزش و فراگیری 131
- ب) تفکر 135
- اول _ تفکر در عالم خلقت 135
- یک _ راهکارهای تربیتی تفکر 135
- اشاره 135
- اشاره 135
- دوم _ تفکر در تاریخ 136
- سوم _ تفکر انسان درباره خود 136
- دو _ کارکردهای تفکر 137
- اول _ نقادی 137
- ج) تسلط بر خود 139
- دوم _ آخربینی 139
- اشاره 140
- د) عبادت 140
- اشاره 143
- مرحله اول: چیرگی بر خود 143
- یک _ کارکرد جوهره عبادت 143
- مرحله سوم: بی نیاز شدن روح از بدن 144
- مرحله دوم: چیرگی بر قوه خیال 144
- اشاره 145
- مرحله پنجم: قدرت تصرف در دنیای بیرون 145
- مرحله چهارم: قدرت تصرف در بدن 145
- دو _ کارکرد شکلی عبادت 145
- اول _ عبادت و حقوق اجتماعی 146
- دوم _ نماز و رو به قبله ایستادن 146
- چهارم _ تمرین وقت شناسی 147
- سوم _ تمرین ضبط نفس 147
- ه_) تقوا و تزکیه 148
- و) کار (اشتغال عمل) 150
- اشاره 150
- اول _ تمرکز قوه خیال 151
- اشاره 151
- یک _ کارکردهای کار 151
- سوم _ خودآزمایی 152
- دوم _ جلوگیری از گناه 152
- چهارم _ فکر منطقی 152
- پنجم _ تأثیر کار بر احساس انسان 153
- ششم _ کار و احساس شخصیت 153
- ح) جهاد 154
- ز) ازدواج 154
- اشاره 155
- ط) محبت (احسان) 155
- اشاره 157
- یک _ کارکرد محبت 157
- اول _ آثار فردی محبت (عشق) 157
- دوم _ آثار اجتماعی محبت 160
- یک _ مصیبت های ما در خوش بختی ها 162
- اشاره 162
- ی) سختی ها و مصیبت ها 162
- دو _ اثر تربیتی بلایا 163
- سه _ سازندگی شداید 165
- چهار _ نازپروردگی 167
- ک) دوستی و معاشرت 169
- ل) هجرت 171
- م) موعظه 174
- اشاره 174
- یک _ موعظه و حکمت 174
- دو _ موعظه و خطابه 175
- ن) تشویق و تهدید 175
- اشاره 175
- یک _ جایگاه تشویق در تربیت 176
- دو _ جایگاه تهدید در تربیت 177
- سه _ لزوم آگاهی از علت تشویق و تهدید 178
- چهار _ تبشیر و انذار 179
- س) الگو 180
- الف) ضرورت مربی 183
- فصل هفتم: ارکان تربیت 183
- 1. برنامه تربیت 183
- 2. مربی 183
- اشاره 186
- ب) ویژگی های مربی 186
- یک _ خودساختگی 187
- دو _ ترس از پروردگار 188
- یک _ آگاهی از راه ها و ابزار تربیت 189
- اشاره 189
- ج) وظایف مربی 189
- دو _ شناخت جوان (روحیات و چالش ها) 191
- سه _ توجه به رشد شخصیت متربی 193
- چهار _ آسان گیری و نرمش در تربیت 194
- پنج _ سعه صدر و توجه به روحیات خاص هر متربی 196
- اشاره 197
- 3. متربی 197
- الف) شناخت معلومات درست و پیروی از آنها 198
- ب) شناخت درست مربی 200
- اشاره 200
- پرهیز از زیاده روی در سرسپردگی به مربی 201
- الف) تن پروری 204
- اشاره 204
- 1. موانع پرورش جسم 204
- فصل هشتم: آسیب شناسی تربیت 204
- یک _ موانع منطقی 206
- 2. موانع پرورش عقل 206
- ب) تضعیف جسم 206
- اشاره 206
- الف) موانع درونی 206
- دو _ بمباران اطلاعاتی 207
- اشاره 208
- ب) موانع بیرونی 208
- یک _ تکیه بر ظنّ و گمان 209
- سه _ شتاب زدگی 210
- دو _ هوای نفس 210
- چهار _ سنّت گرایی 211
- شش _ اکثریت گرایی 212
- پنج _ شخصیت گرایی 212
- هفت _ تلقین پذیری 213
- هشت _ تعصب ورزی 213
- 4. تربیت ویژه 214
- اشاره 214
- 3. عادت 214
- الف) آسیب شناسی اخلاق فیلسوفانه 215
- ب) آسیب شناسی اخلاق عارفانه 217
- کتاب نامه 219
فصل ششم: راهکارهای اعمال تربیت
1. انواع تربیت
به طور کلی تربیت یا با مربی صورت می گیرد یا به طور فردی و به صورت اصلاح خود و خودسازی. بنابراین، تربیت دو نوع است: تربیت به صورت دیگرسازی و تربیت به صورت خودسازی.
شاید این مسئله بسیار روشن باشد که انسان از دو راه، راهنمایی و ساخته و به اصطلاح تربیت می شود یا مربی و راهنمایان خارجی، مانند الگو او را هدایت می کنند یا با هشدارهای درونی و تذکر باطنی، در صدد تعالی و رشد خود یا تغییر مسیر بر می آید. حال دو پرسش اساسی در این میان مطرح می شود: پرسش نخست اینکه آیا این دونوع تربیت، مستقل و جدای از یکدیگرند؛ یعنی اگر انسان با عاملی خارجی مانند مربی تربیت شود، دیگر عامل درونی او نقشی ندارد و تمام اثر تربیتی از خارج؛ یعنی از سوی مربی و عوامل بیرونی بر او وارد می شود؟ پرسش دوم این است که آیا تربیت به صورت خودسازی، می تواند مستقل از تربیت به صورت دیگرسازی باشد؟ در پاسخ به پرسش اول می گوییم: «بعضی گمان می کنند انسان مانند یک گیاه و حیوان، تنها به دست دیگری باید تربیت شود، باید شخصی دیگر باغبان و مربی و سازنده وجود او باشد. شک نیست که