- دیباچه 1
- پیش گفتار 4
- چیستی تربیت 6
- تربیت و اخلاق 6
- فصل اول: کلیات 6
- تربیت و ادب 8
- تربیت و صنعت 10
- تربیت و عادت 10
- تربیت و پرورش 16
- ضرورت تربیت 18
- اشاره 18
- اشاره 21
- 1. جسم 21
- موضوع تربیت 21
- 2. روح 25
- اشاره 31
- فصل دوم: مبانی تربیت 31
- 1. قابلیت تغییر انسان 31
- 2. مرکب بودن انسان 34
- مبانی خاص 37
- اشاره 37
- اشاره 37
- 2. استعدادهای فطری 37
- 1. استعداد جسمانی 37
- الف) استعداد عقلانی 39
- ب) استعداد اخلاقی 40
- ج) استعداد هنری و ذوقی 42
- د) بعد خلاقیت (آفرینندگی و ابتکار) 42
- ه_) بعد دینی (حس تقدیس و پرستش) 43
- و) بعد اراده 44
- 1. خدامحوری 46
- اشاره 46
- فصل سوم: ویژگی های تربیت 46
- الف) جنبه های فردی و اجتماعی 53
- اشاره 53
- 2. جامعیت 53
- ب) همگانی بودن 55
- ج) جنبه های متفاوت وجودی انسان 56
- 3. اعتدال و هماهنگی 58
- اشاره 62
- 4. نسبی یا مطلق بودن تربیت 62
- الف) جنسیت و نسبیت 66
- ب) زمان و نسبیت 70
- الف) تربیت در خدمت انسان 73
- 5. انسان مدار 73
- اشاره 73
- ب) کرامت انسان 74
- ج) آزادی 78
- 6. زندگی مدار 82
- اشاره 84
- 1. پرورش جسم 84
- فصل چهارم: اهداف تربیت 84
- اشاره 85
- الف) تفکر به عنوان عبادت 85
- 2. پرورش عقل 85
- ب) ارزش (سندیت رجحیت) عقل 86
- ج) بیدار کردن عقل 89
- 3. پرورش اراده 91
- 4. پرورش ایمان 93
- فصل پنجم: ساحت های تربیت 96
- اشاره 96
- 3. ساحت اراده 98
- 4. ساحت قلب 98
- 2. ساحت عقلانی 98
- 1. ساحت جسمانی 98
- 5. ساحت علمی 99
- 6. ساحت غریزی 105
- 7. ساحت اخلاقی 107
- 8 . ساحت ذوقی و هنری 111
- 9. ساحت اجتماعی 113
- 10. ساحت فنی و صنعتی 119
- 1. انواع تربیت 121
- فصل ششم: راهکارهای اعمال تربیت 121
- 2. مراحل تربیت 123
- 3. اهمیت تربیت دوران کودکی 125
- اشاره 128
- 5. عوامل و کارکردهای تربیت 128
- 4. مراحل برنامه تربیتی 128
- الف) آموزش و فراگیری 131
- ب) تفکر 135
- یک _ راهکارهای تربیتی تفکر 135
- اشاره 135
- اشاره 135
- اول _ تفکر در عالم خلقت 135
- دوم _ تفکر در تاریخ 136
- سوم _ تفکر انسان درباره خود 136
- اول _ نقادی 137
- دو _ کارکردهای تفکر 137
- ج) تسلط بر خود 139
- دوم _ آخربینی 139
- د) عبادت 140
- اشاره 140
- مرحله اول: چیرگی بر خود 143
- یک _ کارکرد جوهره عبادت 143
- اشاره 143
- مرحله دوم: چیرگی بر قوه خیال 144
- مرحله سوم: بی نیاز شدن روح از بدن 144
- مرحله پنجم: قدرت تصرف در دنیای بیرون 145
- اشاره 145
- مرحله چهارم: قدرت تصرف در بدن 145
- دو _ کارکرد شکلی عبادت 145
- اول _ عبادت و حقوق اجتماعی 146
- دوم _ نماز و رو به قبله ایستادن 146
- چهارم _ تمرین وقت شناسی 147
- سوم _ تمرین ضبط نفس 147
- ه_) تقوا و تزکیه 148
- اشاره 150
- و) کار (اشتغال عمل) 150
- یک _ کارکردهای کار 151
- اول _ تمرکز قوه خیال 151
- اشاره 151
- چهارم _ فکر منطقی 152
- دوم _ جلوگیری از گناه 152
- سوم _ خودآزمایی 152
- ششم _ کار و احساس شخصیت 153
- پنجم _ تأثیر کار بر احساس انسان 153
- ز) ازدواج 154
- ح) جهاد 154
- ط) محبت (احسان) 155
- اشاره 155
- اشاره 157
- یک _ کارکرد محبت 157
- اول _ آثار فردی محبت (عشق) 157
- دوم _ آثار اجتماعی محبت 160
- ی) سختی ها و مصیبت ها 162
- یک _ مصیبت های ما در خوش بختی ها 162
- اشاره 162
- دو _ اثر تربیتی بلایا 163
- سه _ سازندگی شداید 165
- چهار _ نازپروردگی 167
- ک) دوستی و معاشرت 169
- ل) هجرت 171
- اشاره 174
- یک _ موعظه و حکمت 174
- م) موعظه 174
- اشاره 175
- ن) تشویق و تهدید 175
- دو _ موعظه و خطابه 175
- یک _ جایگاه تشویق در تربیت 176
- دو _ جایگاه تهدید در تربیت 177
- سه _ لزوم آگاهی از علت تشویق و تهدید 178
- چهار _ تبشیر و انذار 179
- س) الگو 180
- 2. مربی 183
- الف) ضرورت مربی 183
- 1. برنامه تربیت 183
- فصل هفتم: ارکان تربیت 183
- اشاره 186
- ب) ویژگی های مربی 186
- یک _ خودساختگی 187
- دو _ ترس از پروردگار 188
- یک _ آگاهی از راه ها و ابزار تربیت 189
- اشاره 189
- ج) وظایف مربی 189
- دو _ شناخت جوان (روحیات و چالش ها) 191
- سه _ توجه به رشد شخصیت متربی 193
- چهار _ آسان گیری و نرمش در تربیت 194
- پنج _ سعه صدر و توجه به روحیات خاص هر متربی 196
- اشاره 197
- 3. متربی 197
- الف) شناخت معلومات درست و پیروی از آنها 198
- ب) شناخت درست مربی 200
- اشاره 200
- پرهیز از زیاده روی در سرسپردگی به مربی 201
- 1. موانع پرورش جسم 204
- اشاره 204
- فصل هشتم: آسیب شناسی تربیت 204
- الف) تن پروری 204
- اشاره 206
- الف) موانع درونی 206
- 2. موانع پرورش عقل 206
- یک _ موانع منطقی 206
- ب) تضعیف جسم 206
- دو _ بمباران اطلاعاتی 207
- ب) موانع بیرونی 208
- اشاره 208
- یک _ تکیه بر ظنّ و گمان 209
- سه _ شتاب زدگی 210
- دو _ هوای نفس 210
- چهار _ سنّت گرایی 211
- پنج _ شخصیت گرایی 212
- شش _ اکثریت گرایی 212
- هفت _ تلقین پذیری 213
- هشت _ تعصب ورزی 213
- اشاره 214
- 4. تربیت ویژه 214
- 3. عادت 214
- الف) آسیب شناسی اخلاق فیلسوفانه 215
- ب) آسیب شناسی اخلاق عارفانه 217
- کتاب نامه 219
ارادت در زایل کردن رذایل اخلاقی از دل، از قبیل تأثیر مواد شیمیایی بر روی فلزات است، اما تأثیر نیروی عقل در اصلاح مفاسد اخلاقی مانند کار کسی است که بخواهد ذرات آهن را از خاک با دست جدا کند، چقدر رنج و زحمت دارد؟! اگر یک آهن ربای قوی در دست داشته باشد، ممکن است با یک گردش همه آنها را جدا کند. نیروی ارادت و محبت مانند آهن ربا صفات رذیله را جمع می کند و دور می ریزد. نیروی محبت و ارادت است که در تمام ارکان هستی محب اثر می گذارد و در همه حال او را هم رنگ محبوب می سازد. این است که هر انسانی باید برای اصلاح خویش دنبال اهل حقیقتی بگردد و به او عشق بورزد تا [به] راستی بتواند خویش را اصلاح کند.
انسانی که قبلاً هر چه تصمیم می گرفت عبادت یا عمل خیری انجام دهد، باز سستی در ارکان همتش راه می یافت، وقتی که محبت و ارادت آمد، دیگر آن سستی و رخوت می رود و عزمش راسخ و همتش نیرومند می گردد». (1)
یک _ کارکرد محبت
اشاره
نیروی محبت از دو جهت فردی و اجتماعی، مؤثر است:
اول _ آثار فردی محبت (عشق)
1. نیروآفرین
«از جمله آثار عشق، نیرو و قدرت است. محبت، نیروآفرین است. جبان (ترسو) را شجاع می کند. یک مرغ خانگی تا زمانی که تنهاست، آرام می خرامد، اما همین مرغ وقتی جوجه دار شد، عشق و محبت در کانون هستی اش خانه کرد، وضعش دگرگون می گردد. بال ها [ی] بر پشت جمع
1- . مجموعه آثار، ج16، صص265 _ 268.