اندیشه های تربیتی استاد مرتضی مطهری (ره) صفحه 175

از این رو، شخصیت گوینده در موعظه برخلاف حکمت نقش اساسی دارد. در حکمت، روح ها بیگانه وار با هم سخن می گویند و در موعظه حالتی شبیه جریان برق که یک طرف آن گوینده است و طرف دیگر شنونده به وجود می آید. ازاین رو، در این گونه از سخن است که «اگر از جان برون آید، نشیند لاجرم بر دل» وگرنه از گوش شنونده تجاوز نمی کند». (1)

البته درباره حکمت در قالب علم آموزی و آموزش و فراگیری به عنوان روشی مستقل بحث شد.

دو _ موعظه و خطابه

موعظه با خطابه هم تفاوت دارد. سروکار هر دو با احساسات است، ولی خطابه برای برانگیختن و بی تاب کردن احساسات است و موعظه برای رام ساختن و کنترل آنها. خطابه آنجا به کار آید که احساسات خاموش و راکدند و موعظه آنجا که شهوت ها و احساسات خودسرانه عمل می کنند. خطابه احساس غیرت، حمیت، حمایت، سلحشوری، عصبیت، برتری طلبی، عزت طلبی، مردانگی، شرافت، کرامت، نیکوکاری و خدمت را برمی انگیزد و در پی خود حرکت و جنبش پدید می آورد، ولی موعظه، جوشش ها و هیجان های بی جا را فرو می نشاند. خطابه، زمام کار را از دست عقل حسابگر خارج می کند و به دست احساسات می سپارد، ولی موعظه، توفان ها را فرومی نشاند و زمینه را برای حسابگری و دوراندیشی فراهم می کند.

ن) تشویق و تهدید

اشاره