- دیباچه 1
- پیش گفتار 4
- چیستی تربیت 6
- تربیت و اخلاق 6
- فصل اول: کلیات 6
- تربیت و ادب 8
- تربیت و صنعت 10
- تربیت و عادت 10
- تربیت و پرورش 16
- ضرورت تربیت 18
- اشاره 18
- اشاره 21
- 1. جسم 21
- موضوع تربیت 21
- 2. روح 25
- فصل دوم: مبانی تربیت 31
- اشاره 31
- 1. قابلیت تغییر انسان 31
- 2. مرکب بودن انسان 34
- اشاره 37
- 1. استعداد جسمانی 37
- مبانی خاص 37
- 2. استعدادهای فطری 37
- اشاره 37
- الف) استعداد عقلانی 39
- ب) استعداد اخلاقی 40
- ج) استعداد هنری و ذوقی 42
- د) بعد خلاقیت (آفرینندگی و ابتکار) 42
- ه_) بعد دینی (حس تقدیس و پرستش) 43
- و) بعد اراده 44
- فصل سوم: ویژگی های تربیت 46
- اشاره 46
- 1. خدامحوری 46
- الف) جنبه های فردی و اجتماعی 53
- اشاره 53
- 2. جامعیت 53
- ب) همگانی بودن 55
- ج) جنبه های متفاوت وجودی انسان 56
- 3. اعتدال و هماهنگی 58
- اشاره 62
- 4. نسبی یا مطلق بودن تربیت 62
- الف) جنسیت و نسبیت 66
- ب) زمان و نسبیت 70
- اشاره 73
- الف) تربیت در خدمت انسان 73
- 5. انسان مدار 73
- ب) کرامت انسان 74
- ج) آزادی 78
- 6. زندگی مدار 82
- 1. پرورش جسم 84
- اشاره 84
- فصل چهارم: اهداف تربیت 84
- 2. پرورش عقل 85
- الف) تفکر به عنوان عبادت 85
- اشاره 85
- ب) ارزش (سندیت رجحیت) عقل 86
- ج) بیدار کردن عقل 89
- 3. پرورش اراده 91
- 4. پرورش ایمان 93
- فصل پنجم: ساحت های تربیت 96
- اشاره 96
- 1. ساحت جسمانی 98
- 4. ساحت قلب 98
- 2. ساحت عقلانی 98
- 3. ساحت اراده 98
- 5. ساحت علمی 99
- 6. ساحت غریزی 105
- 7. ساحت اخلاقی 107
- 8 . ساحت ذوقی و هنری 111
- 9. ساحت اجتماعی 113
- 10. ساحت فنی و صنعتی 119
- فصل ششم: راهکارهای اعمال تربیت 121
- 1. انواع تربیت 121
- 2. مراحل تربیت 123
- 3. اهمیت تربیت دوران کودکی 125
- 5. عوامل و کارکردهای تربیت 128
- اشاره 128
- 4. مراحل برنامه تربیتی 128
- الف) آموزش و فراگیری 131
- اول _ تفکر در عالم خلقت 135
- ب) تفکر 135
- یک _ راهکارهای تربیتی تفکر 135
- اشاره 135
- اشاره 135
- دوم _ تفکر در تاریخ 136
- سوم _ تفکر انسان درباره خود 136
- اول _ نقادی 137
- دو _ کارکردهای تفکر 137
- دوم _ آخربینی 139
- ج) تسلط بر خود 139
- اشاره 140
- د) عبادت 140
- یک _ کارکرد جوهره عبادت 143
- مرحله اول: چیرگی بر خود 143
- اشاره 143
- مرحله سوم: بی نیاز شدن روح از بدن 144
- مرحله دوم: چیرگی بر قوه خیال 144
- اشاره 145
- مرحله پنجم: قدرت تصرف در دنیای بیرون 145
- مرحله چهارم: قدرت تصرف در بدن 145
- دو _ کارکرد شکلی عبادت 145
- دوم _ نماز و رو به قبله ایستادن 146
- اول _ عبادت و حقوق اجتماعی 146
- سوم _ تمرین ضبط نفس 147
- چهارم _ تمرین وقت شناسی 147
- ه_) تقوا و تزکیه 148
- و) کار (اشتغال عمل) 150
- اشاره 150
- اول _ تمرکز قوه خیال 151
- اشاره 151
- یک _ کارکردهای کار 151
- دوم _ جلوگیری از گناه 152
- چهارم _ فکر منطقی 152
- سوم _ خودآزمایی 152
- پنجم _ تأثیر کار بر احساس انسان 153
- ششم _ کار و احساس شخصیت 153
- ز) ازدواج 154
- ح) جهاد 154
- اشاره 155
- ط) محبت (احسان) 155
- یک _ کارکرد محبت 157
- اول _ آثار فردی محبت (عشق) 157
- اشاره 157
- دوم _ آثار اجتماعی محبت 160
- اشاره 162
- یک _ مصیبت های ما در خوش بختی ها 162
- ی) سختی ها و مصیبت ها 162
- دو _ اثر تربیتی بلایا 163
- سه _ سازندگی شداید 165
- چهار _ نازپروردگی 167
- ک) دوستی و معاشرت 169
- ل) هجرت 171
- اشاره 174
- م) موعظه 174
- یک _ موعظه و حکمت 174
- ن) تشویق و تهدید 175
- اشاره 175
- دو _ موعظه و خطابه 175
- یک _ جایگاه تشویق در تربیت 176
- دو _ جایگاه تهدید در تربیت 177
- سه _ لزوم آگاهی از علت تشویق و تهدید 178
- چهار _ تبشیر و انذار 179
- س) الگو 180
- 1. برنامه تربیت 183
- 2. مربی 183
- الف) ضرورت مربی 183
- فصل هفتم: ارکان تربیت 183
- اشاره 186
- ب) ویژگی های مربی 186
- یک _ خودساختگی 187
- دو _ ترس از پروردگار 188
- اشاره 189
- ج) وظایف مربی 189
- یک _ آگاهی از راه ها و ابزار تربیت 189
- دو _ شناخت جوان (روحیات و چالش ها) 191
- سه _ توجه به رشد شخصیت متربی 193
- چهار _ آسان گیری و نرمش در تربیت 194
- پنج _ سعه صدر و توجه به روحیات خاص هر متربی 196
- 3. متربی 197
- اشاره 197
- الف) شناخت معلومات درست و پیروی از آنها 198
- اشاره 200
- ب) شناخت درست مربی 200
- پرهیز از زیاده روی در سرسپردگی به مربی 201
- فصل هشتم: آسیب شناسی تربیت 204
- الف) تن پروری 204
- اشاره 204
- 1. موانع پرورش جسم 204
- یک _ موانع منطقی 206
- اشاره 206
- 2. موانع پرورش عقل 206
- الف) موانع درونی 206
- ب) تضعیف جسم 206
- دو _ بمباران اطلاعاتی 207
- اشاره 208
- ب) موانع بیرونی 208
- یک _ تکیه بر ظنّ و گمان 209
- سه _ شتاب زدگی 210
- دو _ هوای نفس 210
- چهار _ سنّت گرایی 211
- پنج _ شخصیت گرایی 212
- شش _ اکثریت گرایی 212
- هشت _ تعصب ورزی 213
- هفت _ تلقین پذیری 213
- 3. عادت 214
- اشاره 214
- 4. تربیت ویژه 214
- الف) آسیب شناسی اخلاق فیلسوفانه 215
- ب) آسیب شناسی اخلاق عارفانه 217
- کتاب نامه 219
پیروزی مسلکی و هدفی او را در برداشت». (1)
چهار _ آسان گیری و نرمش در تربیت
«پیغمبر فرمود: «بُعِثْتُ عَلی الشَریعَهِ السَّمْحَهَ السَّهْلَهَ؛ خدا مرا بر شریعت و دینی باگذشت و سهل و آسان مبعوث کرده است.» [اسلام] دینی است عملی، دین غیر عملی نیست. مبلّغ باید مبلّغ سماحت و سهولت این دین باشد. کاری کند که مردم به امر دین تشویق و ترغیب بشوند». (2)
یکی از راه های آسان گیری، همراه کردن متربی با برنامه های تربیتی و اشتیاق آفرینی در اوست. «هر کسی را در هر سنی که هست اگر می خواهند تربیت کنند و پرورش دهند، اول باید برایش روشن کنند، بفهمد که چه دارند می گویند و برای چه؛ بعد در همان سیر او را پرورش بدهند تا پرورشش توأم با شوق و رغبت باشد.
پیغمبر اکرم وقتی مبلّغ به اطراف و اکناف می فرستاد، توصیه هایی می کرد. از آن جمله وقتی معاذ بن جبل را به یمن فرستاد، این چند جمله را به او فرمود: «بَشِّرْ وَ لا تُنَفِّرْ، یَسِّرْ وَ لا تُعَسِّر»؛ به مردم نوید بده، بشارت بده، مردم را تشویق کن، نترسان، طوری اسلام را برای مردم بیان نکن که از آن وحشت کنند، آن قدر سخت و مشکل برای مردم بیان نکن که از اول بگویند چه کار سختی! مطلب را طوری بگو که بفهمند تو اصلاً چیز خوبی برایشان آورده ای و شوق و رغبتشان به سوی آن تحریک شود! در کارها آسان بگیر، سخت نگیر! درست عکس عملی که ما غالباً می کنیم، آن قدر سخت می گیریم که مردم را از اسلام بیزار می کنیم.
1- . یادداشت های استاد مطهری، ج2، ص 178.
2- . مجموعه آثار، ج 16، ص 162.