- دیباچه 1
- پیش گفتار 4
- فصل اول: کلیات 6
- تربیت و اخلاق 6
- چیستی تربیت 6
- تربیت و ادب 8
- تربیت و صنعت 10
- تربیت و عادت 10
- تربیت و پرورش 16
- ضرورت تربیت 18
- اشاره 18
- اشاره 21
- 1. جسم 21
- موضوع تربیت 21
- 2. روح 25
- 1. قابلیت تغییر انسان 31
- فصل دوم: مبانی تربیت 31
- اشاره 31
- 2. مرکب بودن انسان 34
- مبانی خاص 37
- 2. استعدادهای فطری 37
- اشاره 37
- 1. استعداد جسمانی 37
- اشاره 37
- الف) استعداد عقلانی 39
- ب) استعداد اخلاقی 40
- ج) استعداد هنری و ذوقی 42
- د) بعد خلاقیت (آفرینندگی و ابتکار) 42
- ه_) بعد دینی (حس تقدیس و پرستش) 43
- و) بعد اراده 44
- اشاره 46
- 1. خدامحوری 46
- فصل سوم: ویژگی های تربیت 46
- 2. جامعیت 53
- الف) جنبه های فردی و اجتماعی 53
- اشاره 53
- ب) همگانی بودن 55
- ج) جنبه های متفاوت وجودی انسان 56
- 3. اعتدال و هماهنگی 58
- اشاره 62
- 4. نسبی یا مطلق بودن تربیت 62
- الف) جنسیت و نسبیت 66
- ب) زمان و نسبیت 70
- اشاره 73
- الف) تربیت در خدمت انسان 73
- 5. انسان مدار 73
- ب) کرامت انسان 74
- ج) آزادی 78
- 6. زندگی مدار 82
- فصل چهارم: اهداف تربیت 84
- اشاره 84
- 1. پرورش جسم 84
- الف) تفکر به عنوان عبادت 85
- 2. پرورش عقل 85
- اشاره 85
- ب) ارزش (سندیت رجحیت) عقل 86
- ج) بیدار کردن عقل 89
- 3. پرورش اراده 91
- 4. پرورش ایمان 93
- فصل پنجم: ساحت های تربیت 96
- اشاره 96
- 4. ساحت قلب 98
- 3. ساحت اراده 98
- 2. ساحت عقلانی 98
- 1. ساحت جسمانی 98
- 5. ساحت علمی 99
- 6. ساحت غریزی 105
- 7. ساحت اخلاقی 107
- 8 . ساحت ذوقی و هنری 111
- 9. ساحت اجتماعی 113
- 10. ساحت فنی و صنعتی 119
- فصل ششم: راهکارهای اعمال تربیت 121
- 1. انواع تربیت 121
- 2. مراحل تربیت 123
- 3. اهمیت تربیت دوران کودکی 125
- 5. عوامل و کارکردهای تربیت 128
- اشاره 128
- 4. مراحل برنامه تربیتی 128
- الف) آموزش و فراگیری 131
- یک _ راهکارهای تربیتی تفکر 135
- اشاره 135
- اول _ تفکر در عالم خلقت 135
- اشاره 135
- ب) تفکر 135
- دوم _ تفکر در تاریخ 136
- سوم _ تفکر انسان درباره خود 136
- دو _ کارکردهای تفکر 137
- اول _ نقادی 137
- ج) تسلط بر خود 139
- دوم _ آخربینی 139
- د) عبادت 140
- اشاره 140
- یک _ کارکرد جوهره عبادت 143
- اشاره 143
- مرحله اول: چیرگی بر خود 143
- مرحله سوم: بی نیاز شدن روح از بدن 144
- مرحله دوم: چیرگی بر قوه خیال 144
- دو _ کارکرد شکلی عبادت 145
- مرحله چهارم: قدرت تصرف در بدن 145
- اشاره 145
- مرحله پنجم: قدرت تصرف در دنیای بیرون 145
- اول _ عبادت و حقوق اجتماعی 146
- دوم _ نماز و رو به قبله ایستادن 146
- سوم _ تمرین ضبط نفس 147
- چهارم _ تمرین وقت شناسی 147
- ه_) تقوا و تزکیه 148
- اشاره 150
- و) کار (اشتغال عمل) 150
- یک _ کارکردهای کار 151
- اول _ تمرکز قوه خیال 151
- اشاره 151
- دوم _ جلوگیری از گناه 152
- سوم _ خودآزمایی 152
- چهارم _ فکر منطقی 152
- پنجم _ تأثیر کار بر احساس انسان 153
- ششم _ کار و احساس شخصیت 153
- ز) ازدواج 154
- ح) جهاد 154
- ط) محبت (احسان) 155
- اشاره 155
- اشاره 157
- اول _ آثار فردی محبت (عشق) 157
- یک _ کارکرد محبت 157
- دوم _ آثار اجتماعی محبت 160
- اشاره 162
- یک _ مصیبت های ما در خوش بختی ها 162
- ی) سختی ها و مصیبت ها 162
- دو _ اثر تربیتی بلایا 163
- سه _ سازندگی شداید 165
- چهار _ نازپروردگی 167
- ک) دوستی و معاشرت 169
- ل) هجرت 171
- م) موعظه 174
- یک _ موعظه و حکمت 174
- اشاره 174
- دو _ موعظه و خطابه 175
- اشاره 175
- ن) تشویق و تهدید 175
- یک _ جایگاه تشویق در تربیت 176
- دو _ جایگاه تهدید در تربیت 177
- سه _ لزوم آگاهی از علت تشویق و تهدید 178
- چهار _ تبشیر و انذار 179
- س) الگو 180
- 1. برنامه تربیت 183
- 2. مربی 183
- الف) ضرورت مربی 183
- فصل هفتم: ارکان تربیت 183
- اشاره 186
- ب) ویژگی های مربی 186
- یک _ خودساختگی 187
- دو _ ترس از پروردگار 188
- اشاره 189
- ج) وظایف مربی 189
- یک _ آگاهی از راه ها و ابزار تربیت 189
- دو _ شناخت جوان (روحیات و چالش ها) 191
- سه _ توجه به رشد شخصیت متربی 193
- چهار _ آسان گیری و نرمش در تربیت 194
- پنج _ سعه صدر و توجه به روحیات خاص هر متربی 196
- اشاره 197
- 3. متربی 197
- الف) شناخت معلومات درست و پیروی از آنها 198
- اشاره 200
- ب) شناخت درست مربی 200
- پرهیز از زیاده روی در سرسپردگی به مربی 201
- اشاره 204
- الف) تن پروری 204
- 1. موانع پرورش جسم 204
- فصل هشتم: آسیب شناسی تربیت 204
- الف) موانع درونی 206
- یک _ موانع منطقی 206
- اشاره 206
- ب) تضعیف جسم 206
- 2. موانع پرورش عقل 206
- دو _ بمباران اطلاعاتی 207
- ب) موانع بیرونی 208
- اشاره 208
- یک _ تکیه بر ظنّ و گمان 209
- دو _ هوای نفس 210
- سه _ شتاب زدگی 210
- چهار _ سنّت گرایی 211
- پنج _ شخصیت گرایی 212
- شش _ اکثریت گرایی 212
- هفت _ تلقین پذیری 213
- هشت _ تعصب ورزی 213
- اشاره 214
- 3. عادت 214
- 4. تربیت ویژه 214
- الف) آسیب شناسی اخلاق فیلسوفانه 215
- ب) آسیب شناسی اخلاق عارفانه 217
- کتاب نامه 219
جامعه اند، وظیفه دارند مراقب اغذیه روحی اجتماع باشند. گذشته از همه اینها، ما به دلیل اینکه مسلمانیم و هر مسلمانی در برابر سعادت برادران دینی خود نیز مسئول است، باید در افکار و اندیشه هایی که به مغز وارد می کنیم، مراقب یکدیگر، هم باشیم. (1)
ب) شناخت درست مربی
اشاره
امام عصر(عج) در حدیث معروفش، تقلید مشروع و ممدوح را این طور بیان می کند:
فَاَمَّا مَنْ کانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صائِنا لِنَفْسِه حافِظاً لِدِینِهِ مُخالِفاً عَلَی هَواهُ مُطیعاً لِاَمْرِ مُولاهُ فَلِلْعَوامِ اَنْ یُقَلِّدوهُ.
هر یک از فقها که بتواند خود را [از هوای نفس] نگه دارد، دعوت ها و نداهای شیطان او را از جا نکَنَد، دین خود را حفظ کند _ دینش را نفروشد (شاید مقصود این باشد که دین را در میان مردم و جامعه حفظ کند) _ مخالف هواهای نفسانی و مطیع امر الهی باشد، بر عوام است که از چنین کسی تقلید کنند.
البته روشن است که مخالفت یک عالم روحانی با هواهای نفس، با مخالفت یک عوام تفاوت دارد؛ زیرا هوای نفس هر کسی در امور معیّنی است. هوای نفس جوان یک چیز است و هوای نفس پیر یک چیز دیگر. هر کسی در هر مقام و درجه و طبقه و سنی که هست، یک نوع هوای نفس دارد. (2) با توجه به این مطالب، بر متربی لازم است به شناختی درست، از مربی دست یابد، سپس به سخنان وی عمل کند.
ارادت و شیفتگی به یک شخص معین، بالاترین و بزرگ ترین عامل
1- . نک: مجموعه آثار، ج 22، ص196.
2- . نک: ده گفتار، ص117.