- دیباچه 1
- پیش گفتار 4
- چیستی تربیت 6
- تربیت و اخلاق 6
- فصل اول: کلیات 6
- تربیت و ادب 8
- تربیت و صنعت 10
- تربیت و عادت 10
- تربیت و پرورش 16
- ضرورت تربیت 18
- اشاره 18
- اشاره 21
- 1. جسم 21
- موضوع تربیت 21
- 2. روح 25
- فصل دوم: مبانی تربیت 31
- 1. قابلیت تغییر انسان 31
- اشاره 31
- 2. مرکب بودن انسان 34
- مبانی خاص 37
- اشاره 37
- اشاره 37
- 2. استعدادهای فطری 37
- 1. استعداد جسمانی 37
- الف) استعداد عقلانی 39
- ب) استعداد اخلاقی 40
- د) بعد خلاقیت (آفرینندگی و ابتکار) 42
- ج) استعداد هنری و ذوقی 42
- ه_) بعد دینی (حس تقدیس و پرستش) 43
- و) بعد اراده 44
- 1. خدامحوری 46
- اشاره 46
- فصل سوم: ویژگی های تربیت 46
- الف) جنبه های فردی و اجتماعی 53
- اشاره 53
- 2. جامعیت 53
- ب) همگانی بودن 55
- ج) جنبه های متفاوت وجودی انسان 56
- 3. اعتدال و هماهنگی 58
- 4. نسبی یا مطلق بودن تربیت 62
- اشاره 62
- الف) جنسیت و نسبیت 66
- ب) زمان و نسبیت 70
- الف) تربیت در خدمت انسان 73
- اشاره 73
- 5. انسان مدار 73
- ب) کرامت انسان 74
- ج) آزادی 78
- 6. زندگی مدار 82
- اشاره 84
- 1. پرورش جسم 84
- فصل چهارم: اهداف تربیت 84
- 2. پرورش عقل 85
- الف) تفکر به عنوان عبادت 85
- اشاره 85
- ب) ارزش (سندیت رجحیت) عقل 86
- ج) بیدار کردن عقل 89
- 3. پرورش اراده 91
- 4. پرورش ایمان 93
- فصل پنجم: ساحت های تربیت 96
- اشاره 96
- 3. ساحت اراده 98
- 2. ساحت عقلانی 98
- 4. ساحت قلب 98
- 1. ساحت جسمانی 98
- 5. ساحت علمی 99
- 6. ساحت غریزی 105
- 7. ساحت اخلاقی 107
- 8 . ساحت ذوقی و هنری 111
- 9. ساحت اجتماعی 113
- 10. ساحت فنی و صنعتی 119
- 1. انواع تربیت 121
- فصل ششم: راهکارهای اعمال تربیت 121
- 2. مراحل تربیت 123
- 3. اهمیت تربیت دوران کودکی 125
- 5. عوامل و کارکردهای تربیت 128
- اشاره 128
- 4. مراحل برنامه تربیتی 128
- الف) آموزش و فراگیری 131
- یک _ راهکارهای تربیتی تفکر 135
- ب) تفکر 135
- اشاره 135
- اول _ تفکر در عالم خلقت 135
- اشاره 135
- سوم _ تفکر انسان درباره خود 136
- دوم _ تفکر در تاریخ 136
- اول _ نقادی 137
- دو _ کارکردهای تفکر 137
- ج) تسلط بر خود 139
- دوم _ آخربینی 139
- د) عبادت 140
- اشاره 140
- مرحله اول: چیرگی بر خود 143
- یک _ کارکرد جوهره عبادت 143
- اشاره 143
- مرحله دوم: چیرگی بر قوه خیال 144
- مرحله سوم: بی نیاز شدن روح از بدن 144
- مرحله پنجم: قدرت تصرف در دنیای بیرون 145
- اشاره 145
- مرحله چهارم: قدرت تصرف در بدن 145
- دو _ کارکرد شکلی عبادت 145
- دوم _ نماز و رو به قبله ایستادن 146
- اول _ عبادت و حقوق اجتماعی 146
- چهارم _ تمرین وقت شناسی 147
- سوم _ تمرین ضبط نفس 147
- ه_) تقوا و تزکیه 148
- اشاره 150
- و) کار (اشتغال عمل) 150
- یک _ کارکردهای کار 151
- اول _ تمرکز قوه خیال 151
- اشاره 151
- چهارم _ فکر منطقی 152
- دوم _ جلوگیری از گناه 152
- سوم _ خودآزمایی 152
- ششم _ کار و احساس شخصیت 153
- پنجم _ تأثیر کار بر احساس انسان 153
- ز) ازدواج 154
- ح) جهاد 154
- ط) محبت (احسان) 155
- اشاره 155
- یک _ کارکرد محبت 157
- اشاره 157
- اول _ آثار فردی محبت (عشق) 157
- دوم _ آثار اجتماعی محبت 160
- ی) سختی ها و مصیبت ها 162
- اشاره 162
- یک _ مصیبت های ما در خوش بختی ها 162
- دو _ اثر تربیتی بلایا 163
- سه _ سازندگی شداید 165
- چهار _ نازپروردگی 167
- ک) دوستی و معاشرت 169
- ل) هجرت 171
- اشاره 174
- یک _ موعظه و حکمت 174
- م) موعظه 174
- اشاره 175
- ن) تشویق و تهدید 175
- دو _ موعظه و خطابه 175
- یک _ جایگاه تشویق در تربیت 176
- دو _ جایگاه تهدید در تربیت 177
- سه _ لزوم آگاهی از علت تشویق و تهدید 178
- چهار _ تبشیر و انذار 179
- س) الگو 180
- 2. مربی 183
- الف) ضرورت مربی 183
- 1. برنامه تربیت 183
- فصل هفتم: ارکان تربیت 183
- اشاره 186
- ب) ویژگی های مربی 186
- یک _ خودساختگی 187
- دو _ ترس از پروردگار 188
- یک _ آگاهی از راه ها و ابزار تربیت 189
- ج) وظایف مربی 189
- اشاره 189
- دو _ شناخت جوان (روحیات و چالش ها) 191
- سه _ توجه به رشد شخصیت متربی 193
- چهار _ آسان گیری و نرمش در تربیت 194
- پنج _ سعه صدر و توجه به روحیات خاص هر متربی 196
- 3. متربی 197
- اشاره 197
- الف) شناخت معلومات درست و پیروی از آنها 198
- اشاره 200
- ب) شناخت درست مربی 200
- پرهیز از زیاده روی در سرسپردگی به مربی 201
- اشاره 204
- الف) تن پروری 204
- فصل هشتم: آسیب شناسی تربیت 204
- 1. موانع پرورش جسم 204
- الف) موانع درونی 206
- 2. موانع پرورش عقل 206
- اشاره 206
- یک _ موانع منطقی 206
- ب) تضعیف جسم 206
- دو _ بمباران اطلاعاتی 207
- ب) موانع بیرونی 208
- اشاره 208
- یک _ تکیه بر ظنّ و گمان 209
- سه _ شتاب زدگی 210
- دو _ هوای نفس 210
- چهار _ سنّت گرایی 211
- شش _ اکثریت گرایی 212
- پنج _ شخصیت گرایی 212
- هفت _ تلقین پذیری 213
- هشت _ تعصب ورزی 213
- 4. تربیت ویژه 214
- اشاره 214
- 3. عادت 214
- الف) آسیب شناسی اخلاق فیلسوفانه 215
- ب) آسیب شناسی اخلاق عارفانه 217
- کتاب نامه 219
ب) تضعیف جسم
در اسلام، تضعیف جسم به معنای رسیدگی نکردن به آن و پاسخ ندادن به نیازها و رها کردن استعدادهایش، به گونه ای که به تباه شدن جسم بینجامد و سبب از دست رفتن سلامت و تعادل آن شود نیز کاملاً ممنوع است. «تضعیف جسم در روش های غیر اسلامی؛ یعنی همان روش معروف هندی مطلوب است. آنها با پرورش جسم مخالفند. نه تنها با تن پروری به معنای شهوت پروری و نفس پروری مخالفند، بلکه با تقویت جسم هم مخالفند، می گویند جسم و قوای جسمانی را باید ضعیف نگه داشت، این در اسلام نیست». (1)
2. موانع پرورش عقل
اشاره
چه عواملی سبب ضعیف یا بی اثر شدن عقل می شود؟ بازماندن عقل از تکاپو و هدایت، در دو مسئله ریشه دارد. گاه محتوای ذهنی انسان ها ناکارآمد است و عقل نمی تواند نتیجه خوبی بگیرد و گاه عواطف و احساسات بر عقل، چیره می شوند و عقل دیگر نمی تواند وظیفه خود را که واقع نگری است، انجام دهد. بنابراین، موانع پرورش عقل را به دو قسم موانع درونی و موانع بیرونی تقسیم می کنیم.
الف) موانع درونی
یک _ موانع منطقی
اگر محتوای ذهنی انسان دچار مشکل باشد، عقل نمی تواند به نتایج درستی برسد. این مشکل گاهی در صورت و قالب قضایا و گاهی در مواد آنها مطرح می شود. «چنان که می دانیم، بشر از دیرزمانی متوجه این نکته شده است که احیاناً در قضاوت های خود دچار خطا و اشتباه می شود و در
1- . مجموعه آثار، ج 22، ص559.