- دیباچه 1
- پیش گفتار 4
- چیستی تربیت 6
- تربیت و اخلاق 6
- فصل اول: کلیات 6
- تربیت و ادب 8
- تربیت و عادت 10
- تربیت و صنعت 10
- تربیت و پرورش 16
- ضرورت تربیت 18
- اشاره 18
- اشاره 21
- 1. جسم 21
- موضوع تربیت 21
- 2. روح 25
- 1. قابلیت تغییر انسان 31
- فصل دوم: مبانی تربیت 31
- اشاره 31
- 2. مرکب بودن انسان 34
- مبانی خاص 37
- 2. استعدادهای فطری 37
- اشاره 37
- 1. استعداد جسمانی 37
- اشاره 37
- الف) استعداد عقلانی 39
- ب) استعداد اخلاقی 40
- د) بعد خلاقیت (آفرینندگی و ابتکار) 42
- ج) استعداد هنری و ذوقی 42
- ه_) بعد دینی (حس تقدیس و پرستش) 43
- و) بعد اراده 44
- 1. خدامحوری 46
- اشاره 46
- فصل سوم: ویژگی های تربیت 46
- اشاره 53
- 2. جامعیت 53
- الف) جنبه های فردی و اجتماعی 53
- ب) همگانی بودن 55
- ج) جنبه های متفاوت وجودی انسان 56
- 3. اعتدال و هماهنگی 58
- اشاره 62
- 4. نسبی یا مطلق بودن تربیت 62
- الف) جنسیت و نسبیت 66
- ب) زمان و نسبیت 70
- الف) تربیت در خدمت انسان 73
- 5. انسان مدار 73
- اشاره 73
- ب) کرامت انسان 74
- ج) آزادی 78
- 6. زندگی مدار 82
- 1. پرورش جسم 84
- اشاره 84
- فصل چهارم: اهداف تربیت 84
- 2. پرورش عقل 85
- اشاره 85
- الف) تفکر به عنوان عبادت 85
- ب) ارزش (سندیت رجحیت) عقل 86
- ج) بیدار کردن عقل 89
- 3. پرورش اراده 91
- 4. پرورش ایمان 93
- اشاره 96
- فصل پنجم: ساحت های تربیت 96
- 2. ساحت عقلانی 98
- 4. ساحت قلب 98
- 3. ساحت اراده 98
- 1. ساحت جسمانی 98
- 5. ساحت علمی 99
- 6. ساحت غریزی 105
- 7. ساحت اخلاقی 107
- 8 . ساحت ذوقی و هنری 111
- 9. ساحت اجتماعی 113
- 10. ساحت فنی و صنعتی 119
- 1. انواع تربیت 121
- فصل ششم: راهکارهای اعمال تربیت 121
- 2. مراحل تربیت 123
- 3. اهمیت تربیت دوران کودکی 125
- اشاره 128
- 5. عوامل و کارکردهای تربیت 128
- 4. مراحل برنامه تربیتی 128
- الف) آموزش و فراگیری 131
- ب) تفکر 135
- اشاره 135
- یک _ راهکارهای تربیتی تفکر 135
- اول _ تفکر در عالم خلقت 135
- اشاره 135
- دوم _ تفکر در تاریخ 136
- سوم _ تفکر انسان درباره خود 136
- اول _ نقادی 137
- دو _ کارکردهای تفکر 137
- ج) تسلط بر خود 139
- دوم _ آخربینی 139
- د) عبادت 140
- اشاره 140
- مرحله اول: چیرگی بر خود 143
- یک _ کارکرد جوهره عبادت 143
- اشاره 143
- مرحله دوم: چیرگی بر قوه خیال 144
- مرحله سوم: بی نیاز شدن روح از بدن 144
- اشاره 145
- مرحله چهارم: قدرت تصرف در بدن 145
- دو _ کارکرد شکلی عبادت 145
- مرحله پنجم: قدرت تصرف در دنیای بیرون 145
- اول _ عبادت و حقوق اجتماعی 146
- دوم _ نماز و رو به قبله ایستادن 146
- سوم _ تمرین ضبط نفس 147
- چهارم _ تمرین وقت شناسی 147
- ه_) تقوا و تزکیه 148
- اشاره 150
- و) کار (اشتغال عمل) 150
- اول _ تمرکز قوه خیال 151
- یک _ کارکردهای کار 151
- اشاره 151
- چهارم _ فکر منطقی 152
- دوم _ جلوگیری از گناه 152
- سوم _ خودآزمایی 152
- ششم _ کار و احساس شخصیت 153
- پنجم _ تأثیر کار بر احساس انسان 153
- ز) ازدواج 154
- ح) جهاد 154
- ط) محبت (احسان) 155
- اشاره 155
- اشاره 157
- یک _ کارکرد محبت 157
- اول _ آثار فردی محبت (عشق) 157
- دوم _ آثار اجتماعی محبت 160
- ی) سختی ها و مصیبت ها 162
- اشاره 162
- یک _ مصیبت های ما در خوش بختی ها 162
- دو _ اثر تربیتی بلایا 163
- سه _ سازندگی شداید 165
- چهار _ نازپروردگی 167
- ک) دوستی و معاشرت 169
- ل) هجرت 171
- یک _ موعظه و حکمت 174
- اشاره 174
- م) موعظه 174
- اشاره 175
- ن) تشویق و تهدید 175
- دو _ موعظه و خطابه 175
- یک _ جایگاه تشویق در تربیت 176
- دو _ جایگاه تهدید در تربیت 177
- سه _ لزوم آگاهی از علت تشویق و تهدید 178
- چهار _ تبشیر و انذار 179
- س) الگو 180
- 2. مربی 183
- الف) ضرورت مربی 183
- فصل هفتم: ارکان تربیت 183
- 1. برنامه تربیت 183
- اشاره 186
- ب) ویژگی های مربی 186
- یک _ خودساختگی 187
- دو _ ترس از پروردگار 188
- یک _ آگاهی از راه ها و ابزار تربیت 189
- اشاره 189
- ج) وظایف مربی 189
- دو _ شناخت جوان (روحیات و چالش ها) 191
- سه _ توجه به رشد شخصیت متربی 193
- چهار _ آسان گیری و نرمش در تربیت 194
- پنج _ سعه صدر و توجه به روحیات خاص هر متربی 196
- اشاره 197
- 3. متربی 197
- الف) شناخت معلومات درست و پیروی از آنها 198
- ب) شناخت درست مربی 200
- اشاره 200
- پرهیز از زیاده روی در سرسپردگی به مربی 201
- 1. موانع پرورش جسم 204
- اشاره 204
- فصل هشتم: آسیب شناسی تربیت 204
- الف) تن پروری 204
- اشاره 206
- 2. موانع پرورش عقل 206
- الف) موانع درونی 206
- یک _ موانع منطقی 206
- ب) تضعیف جسم 206
- دو _ بمباران اطلاعاتی 207
- ب) موانع بیرونی 208
- اشاره 208
- یک _ تکیه بر ظنّ و گمان 209
- سه _ شتاب زدگی 210
- دو _ هوای نفس 210
- چهار _ سنّت گرایی 211
- شش _ اکثریت گرایی 212
- پنج _ شخصیت گرایی 212
- هفت _ تلقین پذیری 213
- هشت _ تعصب ورزی 213
- اشاره 214
- 4. تربیت ویژه 214
- 3. عادت 214
- الف) آسیب شناسی اخلاق فیلسوفانه 215
- ب) آسیب شناسی اخلاق عارفانه 217
- کتاب نامه 219
می شود و این گونه اعمال را خیر اخلاقی می گویند. معیار بسیاری از کارهای انسان، خیر اخلاقی است و به عبارت دیگر، بسیاری از مختصات انسان به جنبه معنوی او مربوط می شود و یک بعد از ابعاد معنویت اوست ، [در حالی که] برای حیوان، خیر اخلاقی مفهوم ندارد و ارزش اخلاقی بی معناست». (1)
ج) استعداد هنری و ذوقی
«در انسان گرایشی به جمال و زیبایی _ چه به معنای زیبایی دوستی و چه به معنای زیبایی آفرینی که نامش هنر است _ به معنای مطلق وجود دارد. هیچ انسانی نیست که از این حس فارغ و خالی باشد.» (2) «قسمت مهمی از زندگی انسان را جمال و زیبایی تشکیل می دهد. انسان دوست دارد قیافه اش زیبا باشد، نامش زیبا باشد، جامه اش زیبا باشد، خطش زیبا باشد. خلاصه می خواهد هاله ای از زیبایی، تمام زندگی اش را فرا گیرد. برای حیوان، زیبایی مطرح نیست. برای او آنچه مطرح است، محتوای آخور است، اما اینکه آخور زیبا باشد یا خیر، دیگر مطرح نیست. برای حیوان، پالان زیبا، منظره زیبا، مسکن زیبا و غیره مطرح نیست». (3)
د) بعد خلاقیت (آفرینندگی و ابتکار)
«این گرایش در انسان هست که می خواهد خَلق کند و بیافریند [و] چیزی را که نبوده است، به وجود آورد. درست است که بشر برای رفع حوایج زندگی اش، به کار صنعت و خلاقیت و ابداع پرداخته است، ولی همین طور که علم، هم وسیله ای بوده برای زندگی و هم خودش برای انسان
1- . انسان در قرآن، صص21 و 22.
2- . مجموعه آثار، ج3، ص496.
3- . انسان در قرآن، صص22 و23.