اندیشه های تربیتی استاد مرتضی مطهری (ره) صفحه 62

است؟ آن که فقط آزاده است؟ آن که فقط عاشق است یا آن که فقط عاقل است؟ نه، هیچ کدام انسان کامل نیستند. انسان کامل، انسانی است که همه این ارزش ها، در بالاترین حد و هماهنگ با یکدیگر در او رشد کرده باشند. (1)

از میان مکتب های تربیتی، مکتب تربیتی اسلام در خدمت انسان است. این مکتب باید «نظامی میان استعدادهای انسانی برقرار نماید که چون انسان از یک نوع آزادی خاصی در طبیعت برخوردار است، در اثر این نظام هیچ گونه افراط و تفریطی حکم فرما نباشد؛ یعنی هر نیرو و استعدادی حظّ خودش را ببرد و به بقیه تجاوز نکند». (2)

4. نسبی یا مطلق بودن تربیت

اشاره

یکی از بحث های مهم در زمینه تربیت این است که آیا تربیت امری نسبی است یا مطلق؟ اگر نسبی باشد، در شرایط گوناگون تغییر می کند و اگر مطلق باشد، در تمام اوضاع و احوال یکسان خواهد بود.

برای پاسخ به این پرسش که آیا در دیدگاه اسلام، اخلاق و تربیت امری نسبی است یا مطلق، باید به سراغ خاستگاه نسبیت و اطلاق در دین رفت و این نکته را روشن کرد که سرچشمه تغییر و ثبات در یک دین چیست؟ کدام یک از عناصر دین متناسب با زمان دگرگون می شوند و کدام یک با وجود تغییر زمان همچنان ثابت باقی می مانند و چرا چنین است؟ برای روشن شدن این مطلب ابتدا شکل های معروف ربط متغیر به ثابت را مطرح می کنیم و با توجه به آن، به تمام این پرسش ها پاسخ می دهیم.