اندیشه های تربیتی استاد مرتضی مطهری (ره) صفحه 74

شی ء استفاده کند، صنعت است. اما گاهی مکتب در خدمت انسان است؛ یعنی منظوری جدا از انسان ندارد، هدفش به سعادت رساندن و تکمیل اوست، نه اینکه منظور دیگری داشته باشد که بخواهد انسان را برای آن منظور بسازد. به اصطلاح، مکتبی می شود انسانی». (1)

«مکتب تربیتی انسانی، مکتبی است که هدف آن بیرون از خود انسان نیست؛ یعنی بر اساس به کمال رساندن انسان است. این مکتب باید بر اساس پرورش استعدادها و نیروهای انسانی و تنظیم آنها باشد؛ یعنی حداکثر کاری که این مکتب می تواند انجام دهد، دو چیز بیشتر نیست: یکی اینکه در راه شناخت استعدادهای انسانی و پرورش دادن آنها و نه ضعیف کردن آنها کوشش کند. دوم اینکه نظامی میان استعدادهای انسانی برقرار نماید که چون انسان از یک نوع آزادی خاصی در طبیعت برخوردار است، در اثر این نظام هیچ گونه افراط و تفریطی حکم فرما نباشد؛ یعنی هر نیرو و استعدادی حظّ خودش را ببرد و به بقیه تجاوز نکند». (2)

ب) کرامت انسان

یکی از جلوه های انسان مداری در تربیت اسلامی، کرامت نفس است. «مبنا و اساس و محور اخلاق اسلامی؛ یعنی نقطه اتکاء پرورش های اخلاقی، بزرگواری و کرامت نفس است.» (3) «معیار فعل اخلاقی آن است که از احساس کرامت و عزت و حرمت نفس ناشی می شود و فعل طبیعی آن است که ناشی از یک سلسله حاجت های طبیعی باشد.» (4) کرامت نفس؛

1- . «اسلام یک مکتب انسانی است؛ یعنی بر اساس مقیاس های انسانی است و برای انسانیت احترام قائل است. از آن جهت برای ارزش های انسانی اصالت قائل است که برای جهان اصالت قائل است؛ یعنی به خدای قادر، قائل و معترف است». آزادی معنوی، ص263.
2- . تعلیم و تربیت در اسلام، صص179 _ 181؛ مجموعه آثار، ج22، صص687 _689.
3- . یادداشت های استاد مطهری، ج6، ص478.
4- . یادداشت های استاد مطهری، ج6، ص500.