قهر و آشتی در اسلام صفحه 70

ص:76

اهانت های کلامی و سخنان زشت، ممکن است به اِعمال خشونت و درگیری های فیزیکی بینجامد.

حکیمی را ناسزا گفتند. او هیچ پاسخی نداد. به او گفتند: ای حکیم! چرا پاسخ نگفتی؟! حکیم گفت: «بدان جهت که در جنگی داخل نمی شوم که برنده آن، بدتر از بازنده است».(1)

و) بردباری

و) بردباری

صبر یکی از بزرگ ترین فضیلت های اخلاقی است که با وجود آن، انسان بر بسیاری از مشکلات زندگی چیره می شود. از آنجا که انسان آمیزه ای از عقل و شهوت است، ممکن است گاهی در برابر خطاهای دیگران چنان خشمگین شود که برای آرام ساختن خود، به آنان تهمت های ناروا بزند و آسیبی بر جسم و روحشان وارد کند. افزون بر این، خود نیز مرتکب گناهان بزرگی چون کینه جویی، انتقام و حتی قتل شود. ازاین رو، حضرت علی(ع) فرمود: «آگاه باش که خشم تو را به ارتکاب گناه وادار نکند؛ چراکه درنتیجه خشمت شفا می یابی، ولی دینت بیمار می شود».(2)

بهترین واکنش انسان در زمان خشم، سکوت و صبر کردن است تا زمانی که به حال عادی بازگردد؛ زیرا ممکن است در هنگام خشم کاری کند یا سخنی بگوید که بعدها پشیمان شود. امام علی(ع) سلاح مبارزه با خشم را صبر دانسته و فرموده است: «خود را از برافروختگی آتش خشم [دور] نگه دارید و برای پیکار با آن، از بردباری [توشه ای] تهیه کنید».(3)

1- بهایی، کشکول، ص 403.
2- ابی ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 328.
3- غررالحکم و دررالکلم، ج 2، ص 646، ح 2507.