- پیش گفتار 3
- اشاره 6
- فصل اول: کلیات 6
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 7
- 2. معناشناسی اصطلاحی «خرافه» 10
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 14
- 4. اقسام خرافه 19
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 19
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 19
- اشاره 19
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 19
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 20
- اشاره 20
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 20
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 22
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 23
- د) خرافات وارداتی 24
- فصل دوم:منشأ و ریشه پیدایش خرافه 25
- اشاره 25
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 25
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 25
- الف) دیدگاه اسپینوزا 25
- اشاره 25
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 26
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 26
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 27
- اشاره 28
- الف) عوامل اصلی 28
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 28
- اول _ عوامل درونی 29
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 29
- اشاره 29
- اشاره 29
- یک _ عوامل درونی 29
- دوم _ عامل علمی 41
- اشاره 42
- دو _ عوامل بیرونی 42
- سوم _ عامل شخصیتی 42
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 43
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 43
- سوم _ عوامل سیاسی 44
- 3. گستره خرافات 45
- اشاره 48
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 48
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 49
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 49
- د) تحقیر انسان ها 50
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 50
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 50
- ب) سست کردن پایه های تشیع 51
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 51
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 51
- اشاره 51
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 52
- فصل سوم:اسلام و مبارزه با خرافه 55
- اشاره 55
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 55
- اشاره 55
- درآمد 55
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 57
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 60
- اشاره 60
- الف) شرک و بت پرستی 61
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 64
- ج) تبنّی 66
- د) زنده به گور کردن دختران 69
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 73
- اشاره 73
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 75
- اشاره 75
- اشاره 75
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 75
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 76
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 76
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 77
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 77
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 80
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 82
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 85
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 91
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 95
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 97
- اشاره 97
- یک _ ماهیت جن در قرآن 98
- دو _ انسان و جن 102
- اشاره 105
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 105
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 105
- دو _ پیشینه سحر 106
- سه _ ماهیت سحر 107
- چهار _ سحر در قرآن 109
- شش _ سحر از نظر اسلام 111
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 111
- یک _ رؤیا در قرآن 114
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 114
- اشاره 114
- دو _ رؤیا در روایات 115
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 116
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 118
- یک _ معنای فال زدن 119
- الف) فال زدن 119
- اشاره 119
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 119
- اشاره 119
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 120
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 121
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 122
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 123
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 125
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 127
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 131
- ه) نحوست عدد13 133
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 133
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 135
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 138
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 139
- اشاره 139
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 140
- دو _ راه های آگاهی از غیب 142
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 143
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 144
- ح) مهره مار 146
- ط) خرافه در عزاداری ها 148
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 149
- اشاره 149
- فصل پنجم:راهکارهایی برای خرافه زدایی از چهره جامعه 149
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 150
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 152
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 154
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 155
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 156
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 157
- اشاره 157
- ب) ترویج اندیشیدن 157
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 157
- ج) تفکر انتقادی 158
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 159
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 161
- اشاره 162
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 162
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 164
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 165
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 166
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 167
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 168
- اشاره 170
- فصل ششم:خرافات و رسانه 170
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 171
- درآمد 171
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 174
- اشاره 174
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 174
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 177
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 178
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 180
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 182
- اشاره 184
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 184
- نکته پایانی 184
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 185
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 187
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 188
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 189
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 190
- اشاره 191
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 191
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 191
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 193
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 194
- کتاب نامه 196
- اشاره 196
- الف) منابع فارسی 197
- ب) منابع عربی 201
- ج) فهرست مقالات و مجلات 204
دیباچه
بشر از دیرباز با خرافه دست به گریبان بوده است. در عصر حاضر نیز _ که آن را عصر اطلاعات و ارتباطات می نامند و هر روزه درهای جدیدی از علم و تکنولوژی باز می شود _ خرافه نه تنها از بین نرفته، بلکه حادتر و در قالب های متنوع تری جلوه گر شده است. این امر به مناطق عقب افتاده هم اختصاص ندارد، قلب تمدن جدید، یعنی اروپا نیز با این معضل دست به گریبان است.
خرافه سمّی مهلک است که توان و انرژی را از آدمی می گیرد و او را به گرداب تاریکی و ظلمت می کشاند؛ به گونه ای که هر چه بیشتر تلاش می کند، بیشتر فرو خواهد رفت.
بهترین پادزهر برای این سمّ، مراجعه به ادیان الهی تحریف نشده است؛ زیرا انبیا و جانشین شان برای بیان حقایق آمده اند. آنان نوری هستند که همه جا را روشن می کنند و هیچ گونه ابهامی باقی نمی گذارند.
بنابراین، مبارزه با خرافه هیچ گاه نباید مقطعی و سنتی باشد، بلکه باید دائمی و به روز باشد و این امر مسئولیت نهادهایی چون رسانه ملی را در خرافه زدایی بیشتر می کند. گام اول در این راه شناخت و معرفت به موارد