- پیش گفتار 3
- فصل اول: کلیات 6
- اشاره 6
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 7
- 2. معناشناسی اصطلاحی «خرافه» 10
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 14
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 19
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 19
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 19
- اشاره 19
- 4. اقسام خرافه 19
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 20
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 20
- اشاره 20
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 22
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 23
- د) خرافات وارداتی 24
- اشاره 25
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 25
- فصل دوم:منشأ و ریشه پیدایش خرافه 25
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 25
- الف) دیدگاه اسپینوزا 25
- اشاره 25
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 26
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 26
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 27
- اشاره 28
- الف) عوامل اصلی 28
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 28
- اشاره 29
- اشاره 29
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 29
- یک _ عوامل درونی 29
- اول _ عوامل درونی 29
- دوم _ عامل علمی 41
- سوم _ عامل شخصیتی 42
- دو _ عوامل بیرونی 42
- اشاره 42
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 43
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 43
- سوم _ عوامل سیاسی 44
- 3. گستره خرافات 45
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 48
- اشاره 48
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 49
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 49
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 50
- د) تحقیر انسان ها 50
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 50
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 51
- اشاره 51
- ب) سست کردن پایه های تشیع 51
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 51
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 52
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 55
- اشاره 55
- اشاره 55
- درآمد 55
- فصل سوم:اسلام و مبارزه با خرافه 55
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 57
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 60
- اشاره 60
- الف) شرک و بت پرستی 61
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 64
- ج) تبنّی 66
- د) زنده به گور کردن دختران 69
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 73
- اشاره 73
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 75
- اشاره 75
- اشاره 75
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 75
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 76
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 76
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 77
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 77
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 80
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 82
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 85
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 91
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 95
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 97
- اشاره 97
- یک _ ماهیت جن در قرآن 98
- دو _ انسان و جن 102
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 105
- اشاره 105
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 105
- دو _ پیشینه سحر 106
- سه _ ماهیت سحر 107
- چهار _ سحر در قرآن 109
- شش _ سحر از نظر اسلام 111
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 111
- یک _ رؤیا در قرآن 114
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 114
- اشاره 114
- دو _ رؤیا در روایات 115
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 116
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 118
- الف) فال زدن 119
- اشاره 119
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 119
- یک _ معنای فال زدن 119
- اشاره 119
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 120
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 121
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 122
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 123
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 125
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 127
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 131
- ه) نحوست عدد13 133
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 133
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 135
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 138
- اشاره 139
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 139
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 140
- دو _ راه های آگاهی از غیب 142
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 143
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 144
- ح) مهره مار 146
- ط) خرافه در عزاداری ها 148
- فصل پنجم:راهکارهایی برای خرافه زدایی از چهره جامعه 149
- اشاره 149
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 149
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 150
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 152
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 154
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 155
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 156
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 157
- ب) ترویج اندیشیدن 157
- اشاره 157
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 157
- ج) تفکر انتقادی 158
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 159
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 161
- اشاره 162
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 162
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 164
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 165
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 166
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 167
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 168
- فصل ششم:خرافات و رسانه 170
- اشاره 170
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 171
- درآمد 171
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 174
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 174
- اشاره 174
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 177
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 178
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 180
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 182
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 184
- نکته پایانی 184
- اشاره 184
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 185
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 187
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 188
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 189
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 190
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 191
- اشاره 191
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 191
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 193
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 194
- کتاب نامه 196
- اشاره 196
- الف) منابع فارسی 197
- ب) منابع عربی 201
- ج) فهرست مقالات و مجلات 204
ص:170
راههای خردمندانه را میپیماید و از خدا کمک میخواهد و شفا میطلبد. برای ادای قرض به تلاش برمیخیزد و برای درمان بیماری به پزشک مراجعه میکند؛ دارو مصرف میکند و از خداوند متعال شفا میطلبد.
بسیاری از خرافاتی که به ساحت دین و دین داری راه مییابد به علت نشناختن نقش دین و رسالت رسول و نقش هدایتی ائمه است و تمام مراکز تعلیم و تربیت باید این مسائل را به صورت مرتب به مخاطبان خود متذکر شوند و جایگاه دین را در زندگی مردم احیا کنند. پیوسته به مخاطبان خود تلقین کنند که ائمه هدی در زمان حیات خود به رفع گرفتاریها از راههای غیرعادی نمیپرداختند؛ یعنی مردم برای شفای بیماری و رفع گرفتاریهای مادی خود در خانه ائمه علیهم السلام نمیآمدند. البته ایشان به عنوان یک انسان والا و عزیز نزد خدا از دعا، راهنماییهای معنوی و تلاش متعارف در این باره دریغ نمیکردند. اما اینکه با تصرفات غیرمادی قرض کسی را ادا کنند یا مریضی را شفا دهند، چنین نبوده است.
همه این رفتارهای نادرست و انتظارهای بیجا و بیراه، که امروزه میبینیم بین شماری از مردم رواج یافته و نقش هدایتی ائمه را فراموش کردهاند، از ضعف شناخت دینی آنان ریشه میگیرد. پس باید بکوشیم مردم را به شأن امام بیاگاهانیم و دین را به صورت صحیح به آنان بشناسانیم و زمینههای لازم برای پررنگ شدن نقش هدایتی امام و از همه مهمتر، زمینه طلوع آن خورشید غایب از نظر را فراهم سازیم.
ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه
ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه
در بسیاری از موارد، افراد به علت ضعف نفس، شکست خوردگی و افسردگی و نیاز به پناهگاه و دهها عامل دیگر، آمادگی لازم برای پذیرش و انفعال را دارند.