حدیث و روان شناسی صفحه 149

این جمله پیامبر صلی الله علیه و آله که: «اگر برایشان سودمند است انجامش دهند» و «شما به امور دنیایتان داناترید» در واقع اشاره به یادگیری از طریق آزمایش و خطا، و تجربه شخصی دارد. از این طریق، انسان پاسخ های جدیدی برای وضعیت های جدیدی که با آن ها رو به رو می شود فرا می گیرد و راه حل های مفیدی برای مشکلات زندگی خود می آموزد.

پیامبر صلی الله علیه و آله به اهمیت تجربه شخصی در یادگیری اشاره کرده است. از ابوسعید روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

«هیچ بردباری نیست مگر آن که لغزشی دارد، و هیچ حکیمی نیست مگر آن که تجربه دارد(1)».

جمله اخیر حضرت که: «هیچ حکیمی نیست مگر آن که تجربه دارد» اشاره به اهمیت تجربه شخصی و آزمایش و خطا در امر یادگیری دارد؛ زیرا شخص حکیم تنها از طریق تجربه است که به حکمتش می رسد، و این تجربه متضمّن آزمایش ها و تلاش های فراوانی است که شخص به آن ها دست زده تا به شناخت درست، که همان حکمت باشد نایل آمده است.

3 - شرطی سازی

انسان از راه شرطی سازی (Conditioning) نیز به یادگیری می پردازد. یادگیری از طریق شرطی سازی زمانی رخ می دهد که یک محرک حسّی در او اثر می گذارد و شخص پاسخ معینی، همراه با محرکی بی طرف، به آن محرک می دهد. سپس این همراهی و اقتران چند بار تکرار می شود و از آن پس، محرک بی طرف می تواند، در نبود محرک حسّی، همان پاسخی را ایجاد کند که در اصل محرک حسّی آن را ایجاد

می کرده است.مثال سنّتی برای توضیح یادیگری از راه شرطی سازی آزمایش معروف فیزیولوژیست بلند آوازه روس، ایوان پاولوف (Ivan Pavlov) است که