- پیش گفتار 1
- اشاره 6
- فصل یکم: انگیزه های رفتار در حدیث 6
- انگیزه های فیزیولوژیکی 7
- دو انگیزه بقای نوع 14
- انگیزه مادری 17
- انگیزه های روانی و روحی 18
- انگیزه دینداری 19
- انگیزه رقابت 22
- انگیزه تملّک 25
- رابطه میان انگیزه و عاطفه یا هیجان 26
- مهار انگیزه ها 36
- کنترل از طریق ارضای حلال 37
- کنترل از طریق اعتدال در ارضای نیازها 39
- مهار انگیزه جنسی 41
- مهار انگیزه پرخاشگری 48
- مهار انگیزه تملّک 54
- انحراف انگیزه 58
- فصل دوم: عواطف یا هیجانات در حدیث 62
- اشاره 62
- محبّت 63
- دوست داشتن خدا 64
- دوست داشتن پیامبر 67
- دوست داشتن مردم 69
- دوست داشتن همه آفریده های خدا 77
- دوست داشتن فرزندان 79
- محبّت جنسی 81
- دوست داشتن مال و دارایی 83
- ترس 84
- خشم 88
- عوارض بدنی خشم 91
- تأثیر خشم بر اندیشه و رفتار 92
- نفرت 94
- حسادت 95
- غیرت 99
- حیا 101
- تسلّط بر عواطف یا هیجانات 103
- تسلّط بر هیجان خشم 105
- چیره آمدن بر نفرت و کین 110
- چیره آمدن بر حسادت 111
- چیره آمدن بر کِبر 111
- چیره آمدن بر غرور و خودپسندی 113
- تسلّط بر اندوه 114
- فصل سوم: ادارک حسّی در حدیث 116
- اشاره 116
- ادراک فرا حسّی 117
- ادراک فراحسّی و الهام 125
- اشاره 128
- فصل چهارم: تفکّر از دیدگاه حدیث 128
- اشاره 133
- خطاهای تفکر 133
- الف - تقلید و اوهام و خرافات 133
- ب - فراهم نبودن ادلّه 135
- اهمیّت بحث و گفتگو در شفافیّت تفکّر 137
- اشاره 138
- فصل پنجم: یادگیری از دیدگاه حدیث 138
- اشاره 146
- 1 - تقلید 146
- راه های یادگیری 146
- 2 - آزمایش و خطا 148
- 3 - شرطی سازی 149
- 4 - تفکّر 151
- اشاره 154
- اشاره 154
- 1 - انگیزه 154
- اصول یادگیری در حدیث 154
- الف - برانگیختن انگیزه با تشویق و تهدید 155
- ب - برانگیختن انگیزه با داستان 159
- 2 - پاداش دادن 164
- 3 - توزیع یادگیری 170
- 4 - تکرار 171
- 5 - مشارکت مثبت و ممارست عملی 173
- اشاره 176
- 6 - توجّه 176
- الف - کمک گرفتن از رخدادهای جاری برای جلب توجه 176
- ب - جلب توجه با طرح پرسش 177
- ج - جلب توجه با استفاده از مثال و تشبیه 179
- د - کمک گرفتن از نمودار 182
- 7 - تدریج در یادگیری 184
- الهام و رؤیا 188
- فصل ششم: علم لدنّی از نگاه حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله 188
- دو راه کسب شناخت 190
- وحی و الهام 191
- وقوع وحی و الهام برای غیر پیامبران 193
- خواب و رؤیا 197
- رؤیا 199
- تعبیر خواب ها و رؤیاها 204
- حدیث و تعبیر خواب 206
- اشاره 210
- فصل هفتم: حدیث پیامبر و مسأله رشد 210
- رشد در مرحله جنینی 211
- شنوایی و بینایی 217
- تعیین جنسیّت 219
- رشد پس از تولّد 221
- نوجوانی 225
- نیازهای رشد 228
- فصل هشتم: شخصیّت از دیدگاه حدیث 233
- اشاره 233
- فطرت انسان 234
- تعادل شخصیت 237
- تفاوت های فردی 239
- تفاوت های هوشی 243
- تفاوت در برانگیختگی هیجانی 245
- تأثیر وراثت و محیط در تفاوت های فردی 246
- تأثیر وراثت 247
- تأثیر محیط 249
- انواع شخصیت 252
- ارزشیابی شخصیت 255
- فصل نهم: حدیث و بهداشت روانی 257
- اشاره 257
- تعادل 262
- مفهوم بهداشت روانی در قرآن و حدیث 262
- شخصیّت بهنجار و بهداشت روانی 263
- روش اسلام در ایجاد بهداشت و سلامت روانی 264
- اشاره 264
- یکم: شیوه تقویت جنبه روحی 265
- 1 - ایمان به خدای یکتا و پرستش او 265
- 2 - تقوا 267
- 3 - عبادات 268
- 1 - تسلّط بر انگیزه ها 269
- دوم: شیوه تسلّط بر جنبه بدنی انسان 269
- سوم: شیوه آموختن خصلت های ضرور برای بهداشت و سلامت روانی 270
- اشاره 270
- 2 - تسلّط بر هیجان ها 270
- 1 - احساس امنیّت روانی 272
- 2 - خود اتّکایی 273
- 3 - اعتماد به نفس 274
- 4 - احساس مسؤولیت 277
- 5 - خود باوری و استقلال رأی 279
- 6 - قناعت و خرسندی به قضا و قدر الهی 280
- 7 - شکیبایی 281
- 8 - انجام دادن کار با علاقه و درستی 284
- 9 - توجّه به سلامت جسم 285
- شاخص های بهداشت وسلامت روانی در پرتو قرآن و حدیث 288
- در رابطه فرد با مردم 289
- در رابطه فرد با هستی 290
- اشاره 291
- فصل دهم: روان درمانی در حدیث 291
- روان درمانی با ایمان 293
- روان درمانی با عبادات 298
- اشاره 298
- الف - روان درمانی با نماز 300
- ب - روان درمانی با روزه 305
- ج - روان درمانی با حج 307
- روان درمانی با ذکر و یاد خدا 309
- روان درمانی با قرآن 313
- اشاره 317
- روان درمانی با دعا 317
- الف - درمان غم و نگرانی و اندوه با دعا 319
- ب - درمان بی خوابی و ترسیدن در خواب با دعا 323
- ج - درمان احساس گناه با دعا و تسبیح گویی 324
- روان درمانی با توبه 325
- منابع عربی 329
- منابع غیر عربی 334
شما نیز گسترده شود چنان که بر پیشینیان شما گسترده شد، و شما نیز همانند آنان در آن به رقابت برخیزید و شما را هم همانند آنان به هلاک افکند».(1)
رسول خدا صلی الله علیه و آله در عین حال که مسلمانان را از رقابت کردن در دنیا، به دلیل زیانها و خطرات ناشی از آن، برحذر می داشت، از سوی دیگر آنان را به رقابت در تقوا و نزدیک شدن به خدا از طریق اعمال شایسته خداپسند، تشویق می کرد. از یزید بن اَخْنَس روایت شده است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«میان شما نباید هیچ هم چشمی و رقابتی باشد مگر در دو چیز؛ یکی مردی که خداوند عزّوجل به او قرآن عطا فرموده است و او در میانه های شب و روز به آن می پردازد و از آنچه در آن است پیروی می کند، پس کسی می گوید کاش خداوند متعال مانند آنچه به فلانی داده به من هم می داد تا من نیز چون او عمل کنم، و دیگر مردی که خداوند به او مالی داده است و او انفاق می کند و صدقه می دهد، پس کسی می گوید کاش خداوند مانند آنچه به فلانی داده به من هم می داد تا من نیز صدقه بدهم...».(2)
آن حضرت، هم چنین، مسلمانان را به رقابت در انجام کارهای سودمندی که روح سلحشوری و پهلوانی را در آنان تقویت می کرد، تشویق می فرمود. برای مثال، به مسابقه اسب سواری تشویق می کرد و بلکه خود، نیز، در آن شرکت می نمود. از ابن عمر روایت شده است که «پیامبر خدا صلی الله علیه و آله اسب را برای مسابقه آماده می ساخت».(3) نیز گفته است که: «رسول خدا صلی الله علیه و آله اسب هایی را که برای مسابقه آماده شده بودند از حفیاء(4) تا ثنیه الوداع می تازاند و آن هایی را که برای مسابقه آماده نشده
1- بخاری، کتاب فرض الخمس باب الجزیه والموادعه؛ مسلم، در اوائل کتاب الزهد والرقائق (نَوَوی، ج1، ص411).
2- احمد، ج4، ص105.
3- این حدیث را شیخان و مالک و ابو داود و ترمذی و نسائی آورده اند شیبانی، ج2، ص163.
4- حفیاء: جایی است در خارج از مدینه که با ثنیه الوداع [گردنه خدا حافظی] شش میل فاصل دارد.